İngiliz Hâkimiyeti ile Amerikan Nüfuzu Arasındaki Dönemde Körfez’deki Bölgesel Güvenlik Kompleksinin Analizi (1971-2003)

Authors : Ahmet Üçağaç

Pages : 521-539

Doi:10.15869/itobiad.1618037

View : 11 | Download : 25

Publication Date : 2025-03-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Geniş Ortadoğu\\\'nun bir alt bölgesi olarak kabul edilen Körfez, dünyanın en kritik bölgelerinden biridir. Bu bölgeyi bu kadar kritik kılan durum birçok bölgesel çatışmanın merkezinde yer almasının yanında küresel enerji politikalarının da merkezinde yer almasıdır. İngiltere\\\'nin 1971\\\'de bölgeden çekilmesinin ardından bölgesel güç parametrelerini karşılayan üç ülkenin (İran, Irak ve Suudi Arabistan) güvenlik konularında birbirlerine yoğun bir şekilde odaklanmaları, bölgenin kendine has özellikleri olan bir sistem olarak ortaya çıkmasını sağladı. Bu üç ülkenin güvenlik konularında birbirlerine yoğun bir şekilde odaklanması, aralarında dinamik bir siyasi etkileşime yol açarak bölgenin kendi güvenlik kalıplarını üretmesini sağladı. 1820\\\'lerin başından 1971\\\'e kadar bölgede güçlü bir hâkimiyet kuran İngiltere\\\'nin bölgeden çekilmesiyle ortaya çıkan bu sistem, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Irak\\\'ı işgal ederek bölgesel sisteme müdahalesini artırmaya başladığı 2003 yılına kadar bölgesel aktörlerin etkin olduğu üç kutuplu bir yapıda işledi. Dolayısıyla, bu çalışma İngilizlerin 1971’de Körfez’den çekilmesinden ABD’nin 2003 yılında Irak’ı işgal ederek bölgenin güvenlik sistemine güçlü bir şekilde yerleştiği döneme kadar bölge güvenliğini belirleyen dinamikleri, algıları ve politikaları tespit ve analiz etmeyi amaçlamaktadır. Körfez’deki güvenlik kompleksinin 1971’de ortaya çıkışından 2003’e kadar geçirdiği dönüşümleri Bölgesel Güvenlik Kompleksi Teorisi (BGKT) perspektifinden bir analizini sunan çalışma, farklı güvenlik sektörleri arasındaki dinamik ilişkileri tanımlayan kapsamlı bir çerçeve sunmaktadır. Bu bağlamda “Körfez’deki Güvenlik Sistemi, ortaya çıktığı 1971’den 2003’e kadar nasıl işledi?” sorusuna cevap aranan çalışmada ele alınan dönem içerisinde bölgesel güvenlik dinamiklerinin net bir şekilde ortaya koyulabilmesi için süreç izleme yöntemi kullanılmaktadır. Bölgedeki güvenlik dinamiklerinin düşünsel faktörlerin materyal faktörlerle bir araya gelmesiyle şekillendiğini ve ancak bu iki faktör grubunun bir arada işlenmesiyle bölgenin güvenliğine dair anlamlı bir analizin ortaya koyulabileceğini öne süren çalışma hem literatüre hem de bölgesel güvenlik politikalarına katkı sağlamayı hedeflemektedir.
Keywords : Körfez Bölgesi, İngiliz Hâkimiyeti, Amerikan Nüfuzu, Bölgesel Güvenlik Kompleksi, Materyal Faktörler, Düşünsel Faktörler