Safevi Dönemi Şiî Ulema ve Velâyet-i Fakih’in Ortaya Çıkmasını Hazırlayan Tarihsel Süreç Üzerine

Authors : Menderes KURT

Pages : 61-90

Doi:10.33201/iranian.434013

View : 19 | Download : 16

Publication Date : 2018-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :16. yüzyıldan 18. yüzyılın başlarına kadar İran coğrafyasında hâkimiyet süren Safevi Devleti’nin şiar edindiği İsnâ Aşeriye Şiiliği’nin bu dönemde geliştirmiş olduğu yeni yorum, bugün İran’daki molla yönetiminin (Velayet-i Fakih) temellerinin atıldığı dönem olmuştur. Şah İsmail’in Şiîliği devletin resmi mezhebi ilan etmesi ve Safevilerin İran’ın dışından Şiî ulema getirmeleri hem Safevi Devleti’nin hem de İran’ın toplumsal-siyasal kaderini değiştirmiştir. Safevi dönemi Şiî Usûlî ve Ahbârî ekolü takip eden ulema arasında meydana gelen tartışmalar, İsnâ Aşeriye Şiîliğini şekillendirmiş ve Şiî ulemanın Gaib İmam’ın yokluğunda devlet yönetimine talip olmalarına, günlük yaşamı yönlendirme ve dinin gerektirdiği ritüelleri uygulayabilmelerine imkân tanımıştır. Bu çalışma, bugün İran’daki Velâyet-i Fakih yönetiminin temellerinin atıldığı Safeviler dönemi İran’ının Şiîleşmesi, dışarıdan Şiî ulema getirilmesi, Şiî ulemanın siyasi, sosyal ve dini tartışmaları, devlet-ulema ilişkileri, Şiî ulemanın önündeki engelleri kaldırarak güçlenmesi gibi konular çerçevesinde Velayet-i Fakih yönetimini ortaya çıkaran süreci ele almayı amaçlamaktadır.
Keywords : Safeviler, Şiî Ulema, Usûlî ve Ahbârî Ekol, İsnâ Aşeriye Şiîliği, Gaib İmam, Velâyet i Fakih