Sınırlı Rasyonellik Modeli Çerçevesinde İran’ın Doğu’ya Bakış Politikası

Authors : Bilgehan ALAGÖZ, Rahimullah FARZAM

Pages : 1-26

Doi:10.33201/iranian.1095964

View : 22 | Download : 12

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Doğu’ya Bakış politikası; İran’ın, Batı ile yüzleşmek için Doğu ülkeleriyle ilişkilerini güçlendirmesini hedefleyen bir dış politika vizyonudur. İlk kez Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad Dönemi’nde İran’ın maruz kaldığı yaptırım ve izolasyonu kırmak amacıyla uygulanmaya başlanmıştır. Ancak Hasan Ruhani’nin 2013 yılında cumhurbaşkanlığı görevine gelmesiyle birlikte izlediği Batı ile yapıcı angajman politikası kapsamında Doğu’ya Bakış politikasının Batı’yı dengeleme yönü ön plana çıkmıştır. ABD Başkanı Donald Trump’ın Mayıs 2018’de Kapsamlı Ortak Eylem Planı’ndan (KOEP, Nükleer Anlaşma) çekilerek İran’a karşı sert yaptırımlar uygulamasına istinaden İran dış politikasının yönü bir kez daha Doğu’ya dönmüştür. İran’da daha çok muhafazakâr cephe tarafından desteklenen Doğu’ya Bakış politikasının, İbrahim Reisi’nin Cumhurbaşkanı olmasıyla birlikte yeniden İran dış politikasında öne çıktığı görülmüştür. Ancak Reisi hükûmetinin uyguladığı şekliyle Doğu’ya Bakış politikası, çeşitli kısıtlama ve çıkmazlarla karşı karşıyadır. Bu makalenin amacı, söz konusu politikayı dış politika analizi modelleri arasında yeri olan sınırlı rasyonellik modeli perspektifinden değerlendirmek ve bu politikanın esasen mutlak bir rasyonel tercih olmadığını, dış politika karar alıcılarının sınırlı alternatifler arasından en uygun olanını seçmesiyle oluşan zorunlu ve kısıtlı bir tercih olduğunu ortaya koymaktır.
Keywords : İran, Rusya, Çin, Doğuya Bakış, Sınırlı rasyonellik modeli