İran’da Muhammed Rıza Şah Karşıtı Liberal Muhalefet: Milliyetçi Cephe Hareketi

Authors : Elif Polat

Pages : 81-107

Doi:10.33201/iranian.1461890

View : 116 | Download : 90

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İran siyasi tarihinde önemli bir yere sahip olan Milliyetçi Cephe Hareketi, Muhammed Musaddık’ın etrafında birleşen ve farklı gruplar tarafından oluşturulan bir siyasi yapıdır. Bu parti, milliyetçi ve liberal politikaları bir araya getirerek parti programında yer vermiş ve petrolün millileştirilmesi meselesinde geniş bir uzlaşı zemini yakalamıştır. 1953 sonrası dönemde İran siyaseti çok hareketli zamanlar yaşamış, İngiliz şirketi ile olan petrol anlaşması tek taraflı fesih edilmiş ve petrol millileştirilmiştir. Millileştirme hamlesinden sonra İngiltere başta olmak üzere ABD ve birçok batılı ülke İran petrollerine uluslararası alanda ambargo uygulamıştır. Ülke gündemine düşen petrol krizi ve iç huzursuzluklar ile başa çıkmaya çalışan Musaddık’ın darbe sonucu siyasetten uzaklaşması sistemi eski çarklarına döndürmüştür. Milli Cephe’nin diğer üyelerinin tutuklanması veya ülkeden kaçmaları partiyi bölmüştür. Milliyetçi Cephe Hareketi, Şah baskısının hafiflediği 1963 sonrasında tekrar farklı fraksiyonlar tarafından diriltilmeye çalışılmıştır. Mevcut rejime muhalif olarak siyaset yapması gereken Cephe Hareketi, iç çekişmelerden dolayı ülke meselelerinde pasif kalmıştır. Devrim sürecinde muhalif çatıda birleşen ve Şah rejimini devirmeyi başaran bloğun içinde yer almıştır. Ancak devrim sonrası yeni rejim tarafından da siyasi faaliyetleri yasaklanmıştır. Bu çalışmada Milliyetçi Cephe Hareketi’nin siyaset sahnesine çıkışını ve geçirmiş olduğu evreleri objektif kaynaklar ışığında incelemeye çalıştık.
Keywords : Milliyetçi Cephe Hareketi, Muhammed Musaddık, Petrol, Muhalefet, Devrim