Sûfî Şair Cezerî’nin Celâleddin Tabib-i Şirazî’nin Mülemmaını Tahmîsi Üzerine Bir İnceleme

Authors : Veysel Başçı

Pages : 147-188

Doi:10.33201/iranian.1519113

View : 140 | Download : 118

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik İslam Edebiyatı sahasındaki şairlerde olduğu gibi sûfî şair Molla Cezerî Divanı’ında da yoğun bir İran ve Fars Edebiyatı etkisi görülmektedir. Ondaki bu etkiyi özel kılan husus ise Şirazlı şairlere olan ilgisidir. Cezerî Divanı’nda Sa‘di ile Hafız-ı Şirazî dışında Celâleddîn Tabib-i Şirazî’nin de etkisi söz konusudur. Zira Tabib-i Şirazî’ye ait beş beyitlik bir gazel-mulemmaı, Kürtçe beyitler ekleyerek bir tahmîse dönüştürmüştür. Tabib-i Şirazî, eserleriyle klasik Türk edebiyatına da etki etmiştir. Mesela Gül û Nevrûz adlı eseri, XIV ve XV. yüzyıllarda Anadolu Türkçesine çevrilerek, Kanunî Sultan Süleyman ile Sultan III. Murad’a ithaf edilmiştir. Ancak önemli bir eseri çevrilip sultanlara sunulmuş olmasına rağmen bu şairle ilgili Türkçe literatürde bağımsız bir çalışma yapılabilmiş değildir. Dolaysıyla bu makalede Türkçe literatüre de katkı sunması hedefiyle ilkin Tabib-i Şirazî’nin hayatı, eserleri, edebî kişiliği ve şiir anlayışı üzerinde durulmuş, makaleye konu mülemma üzerinden de onun klasik Kürt edebiyatına olan etkisi incelenmiştir. İlgili mülemmaın kendisine ait olduğu nüsha örnekleriyle birlikte ortaya konmuş, Cezerî’nin tahmîsiyle birlikte yapısal ve içerik yönünden incelenerek, kilit kavramlar, remiz ve mazmûnlar üzerinde durulmuştur. Böylelikle “zül-lisâneyn” olan bu iki şaire ait uzun bir şiirdeki mülemmaın, lirik bir mülemma iken tahmîslenmiş beyitlerin ise salt tasavvufî oldukları ortaya konmuştur. Ayrıca mezkûr mülemmaın Arapça beyitlerinde, cahiliye dönemi şairi İmruü’l-Kays’a göndergelerin olduğu da ilk olarak yine bu çalışmayla tespit edilmiştir.
Keywords : Fars Edebiyatı, Celâleddin Tabib-i Şirazî, Molla Cezerî, Mülemma, Tahmîs