Mistisizmin Felsefî Okuması: Walter T. Stace’in Mistik Tecrübeye İlişkin Düşüncelerinin Bir Değerlendirmesi

Authors : Betül AKDEMİR SÜLEYMAN

Pages : 119-148

Doi:10.26570/isad.326961

View : 24 | Download : 14

Publication Date : 2017-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, mistisizm konusunda XX. yüzyılın öne çıkan isimlerinden biri olan Walter T. Stace’in konuya ilişkin düşüncelerinin değerlendirmesini içermektedir. Stace, Kant sonrası dinin kaynağı, Tanrı’nın varlığı, dinî tecrübenin imkânı gibi tartışmalar bağlamında gündeme gelen mistisizmin felsefî okumasını yapar. Tecrübeyi dinden bağımsızlaştırarak insanın doğasıyla ilgili bir probleme dönüştürür. Mistik metinlerin fenomenolojik incelmesiyle, mistik tecrübenin bir türünün, “içe dönük mistik tecrübe”nin “saf bilinç” tecrübesi olduğunu ve tecrübe esnasında “evrensel ben” ile dolaysız birliğin tecrübe edildiğini iddia eder. Ardından mistisizmle ilgili pek çok soruna bu iddia temelinde cevaplar sunar. Ancak dikkatli bir okuma ile Stace’in açıklamalarının doğrudan mistik metinlerin fenomenolojik okumasına dayanmadığı, tecrübenin tanımı ve sınıflandırmasının gerisinde bilinçle ilgili felsefî bir varsayımın yer aldığı ortaya çıkar. Aslında Stace, Kant’ın düşünce dizgesinde yer alan tecrübenin unsurlarını önceleyen “aşkınsal ben”i kabul ederek, mistik tecrübeyi “aşkınsal ben”in tecrübesi olarak yorumlar. Fakat Stace, “aşkınsal ben” ve saf bilinç ile ilgili düşüncelerini temellendirmez. Kant’a yaptığı atıflarını belirginleştirmez. Bunun yerine dikkatleri mistik anlatılar üzerine çeker. Mistiklerin kullandıkları benzer kelimeleri vurgulayarak, bunları “saf bilinç tecrübesi”ne delil gösterir. Bu tutumu, argümanının felsefî temellerinin zayıf kalmasına ve birtakım muğlaklıkların oluşmasına yol açar. Bu makalede çoğu defa dikkatten kaçan bu noktaların altının çizilmesi amaçlanmaktadır.
Keywords : Walter T Stace, mistik tecrübe, birlik, saf bilinç, aşkınsal ben