Osmanlılar’da II. Meşrutiyet Döneminde Yeni Açılan Medreseler ve Din Görevlisi Yetiştirme Çalışmaları

Authors : Zeki Salih ZENGİN

Pages : 33-61

Doi:10.26570/isad.327227

View : 26 | Download : 14

Publication Date : 2016-12-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı eğitim sistemi Tanzimat yıllarından itibaren değiştirilerek, medreselerin  dışında yeni bir anlayış ve teşkilât ile farklı bir eğitim sistemi kurulmuştur.  1857 yılında Maârif-i Umûmiyye Nezâreti’nin kurulmasından sonra yeni eğitim  teşkilâtı hızla gelişmiş, genel eğitim tamamen çeşitli derecelerde açılan mekteplerin  faaliyet alanına girmiştir. Bu gelişme karşısında, medreselerin faaliyet alanı  büyük oranda din ilimlerinin öğretimiyle buna bağlı olarak din hizmetlerini  yerine getirecek görevlilerin yetiştirilmesiyle sınırlı kalmıştır. Ortaya çıkan bu  durum karşısında medreselerin söz konusu amaçlarını daha etkili biçimde gerçekleştirmeleri  için eğitim anlayış ve teşkilâtının gözden geçirilerek birtakım yeni  düzenlemelerin yapılması gerekmiştir. Tanzimat ve II. Abdülhamid dönemlerinde  medrese sisteminde düzenlemeler yapılması gerektiği dile getirilmiş; hatta bazı  girişimler yapılmış olsa da geleneksel yapısını korumaya devam etmiştir. Medreselerin  yeni eğitim sistemiyle uyumlu olarak yeniden düzenlenmesi II. Meşrutiyet  döneminde gerçekleştirilmiştir.  Medreselerin ıslahı iki temel amaca dayanmaktadır: İlki medreselerin yeni eğitim  sistemine uyumunun sağlanması diğeri ise medreselerdeki eğitim kalitesinin  yükseltilerek nitelikli din görevlilerinin yetiştirilmesi. Bu amaçla genel medreselerin  dışında, imam, hatip, vâiz gibi din görevlilerinin eğitilmesini amaçlayan yeni  medreseler de açılmıştır. Bu medreseler, dönem boyunca yapılan düzenlemelerle  Medresetü’l-irşâd adıyla birleştirilmiştir. Ancak Osmanlı Devleti’nin I. Dünya  Savaşı’na girmesinden sonra yaşanılan buhran ile medresenin idarî ve malî  yapısındaki anlaşmazlıklar sebebiyle girişim başarıya ulaşamamıştır. Bununla  birlikte dönem boyunca yapılan çalışmalar Cumhuriyet döneminde aynı amaçla  açılan kurumlara örnek teşkil etmiştir. Diğer taraftan, çalışmalar esnasında atılan  adımlar ve bunların sonuçlarının oluşturduğu birikim günümüzde aynı konuda  yapılan ve yapılacak çalışmalar açısından da değer taşımaktadır. Makale, tarihî bir  vakanın tanıtımıyla birlikte yaşanan tecrübenin günümüzde yapılacak çalışmalara  yansıtılmasını amaçlamaktadır.
Keywords : Osmanlı Devleti, II Meşrutiyet dönemi, Medresetül vâizîn, Medresetül irşad, Medresetül eimme vel hutabâ, din görevlisi