Ahmed b. İdrîs el-Fâsî’nin Tefsîru sûreti’t-Tîn Adlı Risâlesinin Tahkiki

Authors : Davut AĞBAL

Pages : 139-161

Doi:10.26570/isad.327247

View : 21 | Download : 11

Publication Date : 2016-12-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, Ahmed b. İdrîs’in (ö. 1253/1837) Tefsîru sûreti’t-Tîn adlı risâlesinin tahkikini ele almaktadır. Ahmed b. İdrîs Osmanlı döneminde yaşadı ve dinî ilimleri çağının âlimlerinden öğrendi. Şâzeliyye, Hıdıriyye ve Halvetiyye tarikatlarına şeyhleri Ebü’l-Kāsım el-Vezîr, Abdülvehhâb et-Tâzî ve Hasan el-Kınâî vasıtasıyla intisap etti. Arkasında birçok eser ve öğrenci bıraktı. Onun günümüze ulaşan eserleri arasında Tîn sûresi için yaptığı tefsir de bulunmaktadır. Türkiye kütüphanelerinde bu risâlenin iki nüshası mevcuttur. Bunlardan ilki Ankara’daki Millî Kütüphane’de, ikincisi İstanbul’da Süleymaniye Kütüphanesi, Osman Huldi Öztürkler koleksiyonunda bulunmaktadır. Çalışmada gerçekleştirilen tahkik de bu iki nüshaya bağlı kalınarak gerçekleştirilmektedir. Tahkikli metinde müşahede edildiği üzere iki nüsha arasında çok fazla farklılık bulunmamaktadır. İçeriği bakımından risâleyi iki kısma ayırmak mümkündür. Sûrenin 1-3. âyetlerinin tefsirinin yapıldığı ilk kısımda zâhirî tefsire önem verilirken; 4. âyetle başlayan ikinci kısımda ise işârî tevillere yoğunlaşılmaktadır. Risâledeki fikirlerin arka planına dikkat edildiğinde, Ahmed b. İdrîs’in, zâhirî açıklamalarında sadece önceki müfessirlerin görüşlerini dile getirdiği, işârî tevillerinde de sûfî bakış açısını takip ettiği görülmektedir. Ahmed b. İdrîs, bu risâlede sûfî düşünceyle ilgili önemli birçok konuya temas etmektedir. Bu konular arasında; Allah’ı ve eşyanın hakikatini bilmede bilgi kaynağı olması bakımından “nazar” ve “zevk” arasındaki farklılıklar, âlemdeki varlıkların özü ve sureti, Hakk’ın varlıkların suretlerinde tecelli etmesi, Hakk’ın tecellisiyle eşyanın hakikatini idrak etmek arasındaki ilişki, insanın ahsen-i takvîm üzere yaratılmasıyla amaçlanan hedef ve insanın esfel-i sâfilîne indirilmesindeki hikmet bulunmaktadır.
Keywords : Ahmed b İdrîs, Tefsîru sûretit Tîn, işârî tevil, ahsen i takvîm, esfel i sâfilîn