Şehristânî’nin Mefâtîhu’l-esrâr Adlı Tefsirinde Şahsî Mushaflar ve Sûre Tertipleri

Authors : Recep Arpa

Pages : 45-87

Doi:10.26570/isad.346788

View : 18 | Download : 8

Publication Date : 2017-12-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bilindiği gibi Hz. Peygamber inen vahiyleri önce kendisi hıfzediyor sonra da vahiy kâtiplerine yazdırıyordu. Bunun yanı sıra nâzil olan âyet ve sûreleri öğrenmek ve ezberleyebilmek için yoğun bir gayret içine giren bazı sahâbîler de bu âyetleri kendileri için yazıyor ve kişisel mushaflar oluşturmaya çalışıyorlardı. Söz konusu şahsî mushaflardaki sûrelerin tertibine ve bu tertiplerin Hz. Osman mushafı ile arasındaki farka dair Kur’ân-ı Kerim tarihi ve kitâbü’l-mesâhif türü eserlerde çeşitli rivayetler nakledilmiştir. Şahsî mushafların sûre tertipleriyle ilgili önemli bilgiler veren kaynaklardan biri de Muhammed b. Abdülkerîm eş-Şehristânî’ye (ö. 548/1153) nispet edilen Mefâtîhu’l-esrâr adlı tefsirdir. Şehristânî, eserinin mukaddimesinde okurların hiçbir yerde görme imkânı bulamayacağını ve sika râviler ve muteber eserlerden naklettiğini belirttiği, içinde Hz. Ali, Übey b. Kâ‘b, Abdullah b. Mes‘ûd, İbn Abbas ve Ca‘fer es-Sâdık gibi kişisel mushafların sûre sıralamalarını içeren farklı tertiplere yer vermiştir. Şehristânî’nin bu eseri özellikle şahsî Mushaflar ve Kur’ân-ı Kerim’in nüzûl tertibine dair elimizdeki mevcut kaynaklarda yer almayan bazı bilgiler içermesi ve İbn Mes‘ûd’un mushafında Fâtiha’nın yer alıp almadığı tartışmasına yeni bir boyut kazandırması açısından kayda değer gözükmektedir. Bu makalede Şehristânî’nin naklettiği şahsî mushafların sûre tertiplerini içeren rivayetlerin kaynaklarının belirlenmesine çalışılacak ve bahsi geçen mushafların sûre tertiplerini nakleden başka eserlerle kıyaslanarak aralarındaki benzerlikler ve farklar ortaya konmaya çalışılacaktır.  
Keywords : Şehristânî, Mefâtîhul esrâr, mushaf, Hz Ali, Übey b Kâb, Abdullah b Mesûd, Cafer es Sâdık