Tefsir ve Kur’an İlimleri Arasında Bir Telif: Ebü’l-Hasan el-Havfî’nin el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân’ı

Authors : Rabia Hacer BAHÇECİ

Pages : 59-90

Doi:10.26570/isad.957255

View : 19 | Download : 15

Publication Date : 2021-08-03

Article Type : Research Paper

Abstract :Ebü’l-Hasan el-Havfî’nin (ö. 430/1039) el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân adlı eseri, kimi araştırmacılar tarafından “ulûmü’l-Kur’an” terkibini başlığında taşıyan ilk kapsamlı Kur’an ilimleri eseri olarak tanımlanırken, kimi araştırmacılar tarafından hacmi hakkındaki veriler sebebiyle tefsir kitabı olarak değerlendirilmiştir. Ancak bu türden bir niteleme ayrıntılı bir içerik incelemesini gerektirmektedir. el-Burhân incelendiğinde, eserde âyetlerin mushaf sırası gözetilerek kümelere ayrıldığı ve her âyet kümesi için önce dil bilimsel izahlara yer verildiği, ardından âyetlerin “el-kavl fi’l-kırâât”, “el-kavl fi’l-ma‘nâ ve’t-tefsîr” ve “el-kavl fi’l-vakf ve’t-temâm” başlıkları altında açıklandığı görülür. Müellif bu başlıklar arasında özellikle dil bilimsel izahlar, kıraat ve vakıf konularında özgün açıklamalarda bulunmaktadır. Ayrıca bu başlıklarda tefsir, bir alt disiplin olarak ele alınmaktadır. Bu sebeple Havfî’nin bu eserinde, hocası Ebû Bekir el-Üdfüvî (ö. 388/998) gibi tefsiri de dahil ettiği Kur’an ilimlerini tek tek âyetlere tatbik etmeyi amaçladığı söylenebilir. Ancak el-Burhân Kur’an ilimlerini tematik olarak ele almamaktadır. Eser, tefsir görünümü arzetmekte ve bir tefsir kitabından beklenen bilgileri içermektedir. Bunun yanı sıra tarih içerisinde de tefsir kitabiyatının ürünü olarak görüldüğü anlaşılmaktadır. Bu sebeple el-Burhân’ın tefsir ve Kur’an ilimleri kitabiyatı arasında bir telif olmakla birlikte tefsir literatürü içerisinde zikredilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Kısaca bu çalışmada Ebü’l-Hasan Ali b. İbrâhim b. Saîd b. Yûsuf el-Havfî’nin el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân adlı eserinin araştırmacıların dikkatine sunulması ve dahil edileceği literatürün tespiti amaçlanmıştır. Somut bir örnek olması açısından Ek’te eserden bir kesit sunulmuştur.
Keywords : Havfî, el Burhân fî ulûmil Kurân, ulûmü'l Kur'an, Kur'an tefsiri, Üdfüvî, el İstignâ fî ulûmil Kurân