İhtisar mı Müstakil Eser mi? Ravzatü’n-nâzır’ın el-Mustasfâ ile Bağlantısına Dair Bir İnceleme

Authors : Muhammed Usame ONUŞ

Pages : 67-96

Doi:10.26570/isad.1056207

View : 19 | Download : 11

Publication Date : 2022-02-09

Article Type : Research Paper

Abstract :Hanbelî mezhebinin günümüze ulaşan mütekâmil ilk usûl-i fıkıh eseri V. (XI.) asrın ortalarında kaleme alınmıştır. Bu tarihten sonra usûl-i fıkıh eserleri önceki döneme nispetle daha yoğun bir şekilde kaleme alınmış olsa da söz konusu eserler Mu‘tezilî ve Eş‘arî kaynaklara sıklıkla müracaat etmiş, tedris ve telif faaliyetlerine konu olmak açısından mezhepte yeterince ilgi görmemiştir. Fakat İbn Kudâme’nin (ö. 620/1223) Ravzatü’n-nâzır adlı eseri önceki usûl-i fıkıh eserlerinin aksine tedris faaliyetlerinde kullanılmış ve mezhepteki usûl-ı fıkıh telifatına kaynaklık etmiştir. Eş‘arî geleneğinin önemli temsilcilerinden olan Gazzâlî’nin büyük oranda el-Mustasfâ adlı eserinden istifade edilerek kaleme alınmış olmasından dolayı Ravzatü’n-nâzır’ın da önceki eserler gibi ilgi görmemesi beklenebilir. Fakat İbn Kudâme, bazı tasarruflarla eserini el-Mustasfâ’dan ayrıştırmaya çalışmıştır. Bu çalışmada İbn Kudâme’nin Ravzatü’n-nâzır’ı el-Mustasfâ’nın standart bir ihtisarı olmaktan çıkaran ve Hanbelîler’in geleneksel tavırlarına daha yakın bir eser haline getiren tasarrufları üzerinde durulacaktır. Ravzatü’n-nâzır’daki usul görüşleri ile kelamî uzantıları olan meselelere dair yaklaşımlar, eserde takip edilen sistematik ve kullanılan kaynaklar el-Mustasfâ ile karşılaştırılarak analiz edilecektir.
Keywords : İbn Kudâme, Ravzatü'n nâzır, Hanbelî mezhebi, usûl i fıkıh, Gazzâlî, el Mustasfâ