Ebû Zeyd ed-Debûsî'de Varlık ve Bilgi İlişkisi Bakımından Ruh Meselesi

Authors : Ömer TÜRKER

Pages : 39-58

View : 18 | Download : 10

Publication Date : 2008-07-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Ruhun varlığı ve mahiyeti felsefe, kelâm ve tasavvuf gibi teorik disiplinlerin en önemli meselelerinden biridir. Genel olarak İslâm düşünürleri, insanın bireyselliğini ruhun varlığına bağlı olarak açıkladıkları gibi, Tanrı ve âleme ilişkin kuşatıcı ve tümel bilgisini de ruhun varlık tarzı veya varlık hâlinden hareketle temellendirirler. Bu bağlamda ruhun var olup olmadığı tartışmasından sonra en önemli sorun, ruhun nasıl bir varlık tarzına sahip olduğudur. Fârâbî, İbn Sînâ gibi meşşâî filozofların ruhun maddî değil, aklî bir varlık olduğu iddiasına karşın, Gazzâlî öncesinde genel olarak kelâmcı ve sûfîler ruhun şeffaf bir cisim olduğunu düşünmüşlerdir. Bu düşünce ilk bakışta özellikle kelâmcıların materyalist oldukları kanısını uyandırır ve bizi mütekaddimîn kelâmcıları materyalist düşünürler saymaya sevk eder. Böyle olması durumunda ise kelâmcıların insanın Tanrı ve âleme ilişkin tümel bilgileri aklî olarak temellendiremeyecekleri sonucuna ulaşmamıza neden olur. Hâlbuki bu sonuç, genel olarak kelâmî düşüncenin yapısı ve iddialarına aykırı olduğu gibi, dinî ilimlerin kaynağı olan vahiyle de çelişmektedir. Dolayısıyla kelâmcıların ve genel olarak ruhu maddî bir cevher gören Müslüman düşünürlerin ya çok açık bir çelişki içinde olmaları gerekir ya da bizim bu düşüncenin zorunlu sonuçlarını daha dikkatli takip etmemiz gerekir.
Keywords : ruh, nefs, Debûsî, bilgi, amel