KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE ŞÜTÜR-İ ÇARH İLE AVESTA’YA YOLCULUK

Authors : Mustafa KILIC

Pages : 172-186

Doi:10.34083/akaded.482709

View : 21 | Download : 11

Publication Date : 2018-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik Türk şiiri günümüzden hayli uzak bir edebî geleneğin ürünüdür. Bu şiir geleneğini anlama ve anlamlandırma gayretlerinin başında da metin şerhi gelmektedir. Kullanılan yöntem ne olursa olsun, metni anlamlandırma çalışmalarının ilk basamağı şiir metninde geçen kelime kadrosunun dökümüdür. Şiirde geçen tüm kelimelerin anlamları ve hangi hayalleri barındırdığı bilinmeden o metnin anlaşılması mümkün değildir. Bu sebeple, Klasik Türk şiirinin az sözle çok şey anlatan yapısı ve şairlerin iki mısraa sığdırdıkları kültürel birikimler, inanışlar, tasavvurlar, mitolojik anlatılar köken araştırmasını zorunlu kılar. Bu çalışmada klasik Türk şiirinde geçen “üştür-i gerdûn” ve “şütür-i çarh” tamlamaları ile eski kültürlerin inanç sistemleri ve mitolojilerinde yer alan uçan/kanatlı deve tasavvurları arasındaki ilişki sorgulanacaktır. Bugünkü Türkçe’ye “feleğin devesi” olarak aktarılan ancak ifade ettiği anlam belli olmayan “üştür-i gerdûn” ve “şütür-i çarh” tamlamaları, felek ve deve sembolizmi içinde yorumlanacak ve mitoslarda yer alan, gökyüzündeki tanrıların bineği olan devenin, klasik Türk şiirindeki benzetmelik ilgisi ve kökeni, mitolojinin süzgecinden geçerek kazandığı anlam ve hayallere işaret edilecektir.
Keywords : deve, üştür i gerdûn, şütür i çarh, mitoloji, klasik Türk edebiyatı