AZMÎ-ZÂDE HÂLETÎ DİVANI’NDA “HALKA” KELİMESİNİN KULLANIM BAĞLAMLARI

Authors : ASLIHAN ÖZTÜRK

Pages : 127-141

Doi:10.34083/akaded.487395

View : 25 | Download : 14

Publication Date : 2018-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Divan şiirinin anlam zenginliği göz önünde bulundurulduğunda bağlam, şüphesiz büyük önem taşımaktadır. Kavramlar, hayaller, mazmunlar kendilerinden önce veya sonra gelen kavramlarla ilintili olarak yüzlerce farklı mana taşıyabilmektedirler. Genel itibarıyla yuvarlaklıkla ilgili olan “halka” kelimesinin sözlüklerde yirmiden fazla anlamı bulunmaktadır. Kelimenin anlam bakımından bu denli zengin olması, divan şairlerinin yuvarlaklıkla ilgili kurdukları hayallerde “halka” kelimesinin anlam zenginliğinden yararlanmalarını sağlamıştır. XVII. yüzyıl şairlerinden Azmî-zâde Hâletî de bu kelimenin anlam zenginliğinden faydalanan şairlerdendir. Azmî-zâde Hâletî Divanı’nda halka kelimesinin sekiz farklı manada toplam 38 defa kullanıldığı görülmektedir. Halka kelimesi, tek başına kullanıldığında karşıladığı anlamların yanı sıra birtakım kelimelerle bir araya gelip kelime grubu oluşturduğunda da yeni anlamlar kazanmaktadır. Azmî-zâde Hâletî Divanı’nda halka kelimesinin bu tür üç farklı kullanımı görülmektedir. Bunlardan ilki kelimenin “zikr, irşât” gibi kelimelerle bir araya gelerek kazandığı tasavvufî terim anlamıdır. İkincisi divan edebiyatında sıklıkla kullanılan “halka-begûş yahut halka der-gûş” sonuncusu ise “halka-i der gibi olmak” yani kapı halkası gibi olmaktır. Bu çalışmada “halka” kelimesinin Azmî-zâde Hâletî Divanı’nda tek başına ve diğer kelimelerle bir araya gelip kalıp ifadeler oluşturduğunda hangi anlamlarda kullanıldığı değerlendirilecektir.
Keywords : Halka, divan şiiri, bağlam, anlam, Azmî zâde Hâletî