Kitabü’l-Ef’âl Tanıklığında -ş, +lAş- Ekiyle Genişletilmiş Bazı Fiiller Üzerine Bir İnceleme

Authors : Nülüfer ÇELİK

Pages : 2845-2858

Doi:10.34083/akaded.1000080

View : 22 | Download : 9

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Mısır ve Suriye sahasında XI yüzyılda gelen Kıpçak Türkleri Harezm-Altın Ordu ve Memlük bölgesinde yaşayan Oğuzların (Türkmen) dil ve kültüründen etkilenmişler ve bunun sonucunda karma bir dil yapısı ortaya çıkmıştır. Zamanla Kıpçak Türklerinin yönetimi ele geçirmesi ve bölgede yaşayan Araplara Türkçe öğretme ihtiyacı sonucu birçok eser yazılmış ve tercüme edilmeye başlanmıştır. Bu eserlerden bir kısmı gramer ve sözlük içeriklidir. 1356 yılında Mısır’da kaleme alınmış olan Kitabü'l-Ef'âl de bu dönemde yazılmış sözlük içerikli eserlerden biridir. Eserde, Eski ve Orta Türkçe dönemi söz varlığı içinde yer almayan sözcükler yanında kökü veya değişik ekli şekilleri bulunan; fakat eklerle genişletilmiş biçim ve anlamlarıyla karşılaşmadığımız yeni sözcükler de mevcuttur. Bu sözcüklerin bir kısmı tarihî süreç içinde aynı biçim ve anlamla karşımıza çıkarken bir kısmı da ya tamamen kullanımdan kalkmış ya da farklı biçim ve anlamda varlığını sürdürmüştür. Çalışmada sözcük sayısı açısından en fazla hacme sahip olan Kitabü'l-Ef'âl’de yer alan (-ş-) ve (+lA-ş-) eki ile genişletilmiş bazı fiillerin hem dönem gramer ve sözlük kitaplarında hem de Eski Türkçeden Türkiye Türkçesi ağızlarına kadar geçen süreçte yazılmış sözlüklerde kullanımını ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Keywords : Memlük Kıpçakçası, Kitabü'l Ef'âl, ş, ş, lAş Eki