Tenişev’in Tuvinsko-Russkiy Slovar' Adlı Sözlüğüne Derlem Dil Bilim ve Sözlük Bilimi Açısından Bir Bakış

Authors : Uğur ALTUNDAŞ

Pages : 763-788

Doi:10.34083/akaded.1139380

View : 18 | Download : 13

Publication Date : 2022-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Tuvaca, Türk dillerinin tasnif denemelerinde Eski Türkçe ve Sibirya grubu Türk dilleriyle birlikte ele alınmıştır. Tuvacanın Eski Türkçe dönemine ilişkin önemli arkaik izler barındırması araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Bu sebeple karşılaştırmalı dilbilim çalışmalarında Tuvaca önemli bir yere sahip olmuş, Tuvaca üzerine önemli ölçüde çalışma kaleme alınmıştır. Bu anlamda sözlük çalışmaları, Tuva araştırmalarında önemli bir yere sahiptir. Tuvaca üzerine yapılan ilk çalışmalar metin derleme ile sözlük çalışmalarıdır. Bu çalışmada Tuva araştırmalarında temel kaynak niteliğindeki Tenişev’in Tuvaca sözlüğü (TRS), derlem dil bilim ve sözlük bilimi ilişkisi açısından ele alınmıştır. Batı dillerinde leksikografi terimi ile adlandırılan sözlük bilimi, Türkiye’de aynı zamanda sözlükçülük terimi ile de ifade edilmektedir. Sözlükbilim; sözlük hazırlama yolları, yöntemleri ve tekniklerini konu alan, işleyen kuramsal ve uygulamalı bir bilim dalıdır. Söz konusu yöntem ve tekniklerin işlenmesi derlemin niteliği ve niceliği ile doğrudan ilişkilidir. Bu sebeple çalışmada TRS bir derlemin temel nitelikleri olarak kabul edilen söz varlığı, ses bilgisi, biçim bilgisi, biçimsel ses bilgisi, dil bilgisi, söz dizimi ve anlam bilimi yönleriyle değerlendirilmiştir. Derlemden hareketle TRS’de sözlük biliminin hangi yöntem ve tekniklerinin kullanıldığı tespit edilmiş ve uygulama açısından sözlüğün planlanması, sözlük materyallerinin derlenmesi ve sözlük metninin özellikle madde başı sözcüklerin seçimi, sıralanma biçimi ve hangi açılardan ele alındığı incelenmiştir.
Keywords : Tuvaca, Derlem Dil Bilim, Sözlük Bilimi, Tenişevin Tuvaca Sözlüğü