Kazak Destanlarında Kurtarıcı Tipi

Authors : Derya ÖZCAN GÜLER, Mustafa USTA

Pages : 1064-1078

Doi:10.34083/akaded.1143674

View : 23 | Download : 13

Publication Date : 2022-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Yaratıcı ile ilişkilendirilerek kutsallık atfedilen, olumlu tipler içinde yer alan, kahramanın ve yardımcılarının mistik koruyucusu ve destekleyicisi olan kurtarıcı tipi; savaşçı bir toplumun güçlü kalmasını sağlayan önemli destan tiplerinden biridir. Kurtarıcı tipinin Kazak destanlarında üstlenmiş olduğu işlevleri ortaya koyabilmek için makalede eylem merkezli bir çalışma yürütülerek elli dokuz destan incelenmiştir. İncelenen bu destanların on yedisinde kurtarıcı tipinin varlığı belirlenmiştir. Bu destanlarda kurtarıcı tipi darda kalanı kurtarma, yönlendirme veya görev verme, çocuksuzluk sorununa çare bulma, haber veya bilgi verme, kahramanı eğitme ve erginleme olmak üzere beş eylem sergiler. Bu eylemlerden hareketle kurtarıcı tipinin Kazak destan dünyasındaki işlevleri ortaya konmuş; Türk toplumunda kurtarıcı tipinin manevi bir güçle darda kalanı koruduğu, çeşitli sorunların çözümünde bilgeliği ile halkla yaratıcı arasında aracılık yaptığı tespit edilmiştir. Mistik bir destekçi olan kurtarıcı tipi vasıtasıyla toplum bir taraftan kahramanın kutsallığını pekiştirerek idealleştirmiş, diğer taraftan da zorda kaldığı anlarda bile kendisine yardım edecek olan bir yardımcının varlığını hissederek güçlü ve ümitli olmuştur. Bu sayede, savaşçı bir toplumun yaşanan problemler karşısında güçlü kalması sağlanmış ve kahraman nezdinde toplum da koruyucu bir çember içine alınmıştır.
Keywords : Kurtarıcı Tipi, Hızır İlyas, Kazak, Destan