İdil-Ural Grubu Türk Lehçelerinde (Kazan Tatar-Başkurt Türkçeleri) Antropometri Yöntemiyle Oluşturulmuş Ölçü Birimleri

Authors : Işılay IŞIKTAŞ SAVA

Pages : 836-853

Doi:10.34083/akaded.1149791

View : 20 | Download : 10

Publication Date : 2022-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarih boyunca bir nesnenin boyutunu, ağırlığını, büyüklüğünü veya küçüklüğünü; herhangi bir yere olan uzaklığını veya yakınlığını anlatmak için kişioğlu, çeşitli yollara başvurmuştur. Bazen genelgeçer yöntemlerle ölçülerini dile getirirken, bazen de bu yöntemlerin dışında dolaylı ölçme yollarını hayata geçirmişlerdir. Genelgeçer yöntemlerle ölçmenin bilinmediği dönemlerde başvurulan yöntemlerden birisi “antropometri”den yararlanmak olmuştur. Kişinin vücudunun organlarından yola çıkılarak, benzetmeler yoluyla bu organlar ölçü birimi yerine kullanılmıştır. Diğer dillerde kullanılan bu yöntemden hem genel Türkçede hem de Çağdaş Türk Lehçelerinde sıklıkla yararlanıldığı görülmektedir. İdil-Ural grubu Türk Lehçelerinden Kazan Tatar-Başkurt Türkçelerinin söz varlığında ölçü terminolojisi ve antropometri sistemiyle oluşturulmuş ölçü bildiren sözcükler de önemli bir yere sahiptir. Bugüne kadar Başkurt ve Kazan Tatar Türkçelerinde ölçü kavramları ve antropometri sistemiyle oluşturulmuş ölçü birimleri hakkında yapılmış başlı başına bir çalışma bulunmamaktadır. Bu makalede amacımız, Başkurt ve Kazan Tatar Türkçelerinin söz varlığındaki antropometri sistemiyle oluşturulmuş ölçü birimleri ve adlandırmalarının zenginliğini ortaya çıkarmak, bu alanda çalışacaklara katkı sağlamaktır. Çalışmamızda Başkurt Türkçesi ve Kazan Tatar Türkçesinin sözlükleri taranmış, tespit edilen kelimeler art zamanlı ve eşzamanlı inceleme ile açıklanmış, farklılıklar ve benzerlikler ortaya konulmaya gayret gösterilmiştir.
Keywords : Başkurt Türkçesi, Kazan Tatar Türkçesi, antropometri