Edirneli Nazmî Dîvânı’nı Tezkireler Işığında Okumak: Bir Sanatçının Üslup Değerlendirmelerinden Sahile Vuran İnciler

Authors : Ayşegül EKİCİ

Pages : 160-191

Doi:10.34083/akaded.1167116

View : 29 | Download : 16

Publication Date : 2022-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Şairler ilâhî bir kudretle şiir söyleme yetisine sahip olup günlük konuşma dilinin söz dağarcığı onlar için kifayetsiz kalmaktadır. Böyle bir durumda sanatçı, duygu dünyasını karşılayacak yeni kelimeler türetemeyeceği için var olan kelimelere yeni anlamlar yükleme yoluna gider. Geniş hayalleri ve derin duyguları onu bu yola sevk eder. İşte bu serüvendeki farkındalık noktasında her sanatçı kendi üslubunu oluşturur. Terry Eagleton’un ifadesiyle bir yazı parçasının yüzeyi gizli derinliklerinin itaatkȃr yansımasından başka bir şey değildir. Modern dünyada üslup değerlendirmeleriyle alakalı dil bilimsel metodlar denenmekle beraber gelenekten de istifade edilmesi gerekmektedir. Tezkireler, çok sayıda Osmanlı Dönemi şairlerinin biyografisini sunarken sanatçının dili nasıl kullanması gerektiği konusunda ipuçları sunar. Üslupla ilgili bu değerlendirmelerde ise ortak bir terminolojinin kullanıldığı dikkat çekicidir. Tezkirelerdeki bu terminoloji ışığında bir sanat eserine nasıl bakılması gerektiği ve eserin nasıl yazılması gerektiği konusundaki düşüncelere sahip olmak mümkündür. Edirneli Nazmî Dîvân’ı hem birçok türü barındırması hem de şiir sayısı bakımından oldukça dikkat çekici bir eserdir. Çalışmamızın amacı XVI. yüzyıl şairlerinden Edirneli Nazmî Dîvân’ını tezkireler ışığında okuyarak geleneksel terimlerle üslup bilgisinin çalışılabileceğini göstermektir. Üç bölümden oluşan çalışmamızın ilk bölümünde; tezkirelerdeki poetik terimlerden yola çıkarak Edirneli Nazmî’nin üslup değerlendirmeleri tespit edilmiştir. Bu bölümde Dȋvȃn içinde yer alan Arz-ı Hâl-i Be-Pȃdişȃh isimli mesnevȋ sebeb-i te’lîf bölümünden dolayı konu dahilinde ayrıca incelenmiştir. İkinci bölümde, ilk bölümden hareketle şairin poetikası ortaya konmuştur. Son bölümde ise şairin poetikasıyla eserinin ne kadar örtüşüp örtüşmediği konusunda karşılaştırma metoduna gidilerek çıkarımlarda bulunulmuştur.
Keywords : Tezkire, üslup, poetika, Edirneli Nazmî, Dîvân