Fodlacı-zâde Ahmed Râsim’in Şerh-i Sübha-i Sıbyân Adlı Eseri

Authors : Hasan EKİCİ

Pages : 1282-1302

Doi:10.34083/akaded.1199196

View : 34 | Download : 14

Publication Date : 2022-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik Türk edebiyatı türlerinden biri olan manzum sözlükler, bir dilin temel öğesi olan kelimeyi öğretmeyi amaçlayan eserlerdir. İlk örneklerine XI. yüzyılda rastlanılan manzum sözlükler, Osmanlı eğitim sisteminde mübtedî adı verilen okula yeni başlayan çocuklara Arapça ve Farsça kelimeleri öğretmek amacıyla ders kitabı olarak okutulmuştur. Bu eserlerde şiirin ritmik unsurlarından hareketle ezber yoluyla kelime öğretimi yanında aruz bilgisi ve edebî sanatlarla ilgili hususların kavratılması da hedeflenmiştir. İlk dönemlerde Türkçe-Farsça, Türkçe-Arapça ve Türkçe-Arapça-Farsça şeklinde yazılan manzum sözlük geleneğinin sonraki dönemlerde Türkçe ile farklı dillerin öğretimiyle devam ettiği görülmektedir. Zamanla manzum sözlüklerde geçen kelimelerin doğru okunuşunu ve farklı anlamlarını vermek amacıyla şerhler yazılmıştır. Ayrıca sözcük dağarcığını geliştirmek maksadıyla dilbilgisi ile ilgili hususlara, kelimelerin etimolojisine ve edebî, tarihî, sosyal, dinî konularla ilgili doyurucu bilgilere yer verilmiştir. Bu çalışmada Türkçe-Arapça manzum sözlük geleneğinin önemli eserlerinden olan Sübha-i Sıbyân‘ın şerhi tanıtılmıştır. Eserdeki kelimelerin bir kısmı Kur’ân-ı Kerim’de geçen isim ve sıfat ile bazı fiil çekimlerinden oluşmaktadır. Ahmed Râsim, Şerh-i Sübha-i Sıbyân’da klasik şerh metoduna göre önce zemin metni vermiş, harflerin hareke kaydını verdikten sonra metinle ilgili dilbilgisi kurallarını sıralamıştır. Şârih, eserde bazı kavramlarla ilgili ayrıntılı açıklamalarda bulunmuştur. Bu çalışmada öncelikle mezkûr eserin müellifi hakkında bilgi verilmiş, Şerh-i Sübha-i Sıbyân’ın şekil ve muhtevası hakkında değerlendirme yapılmıştır.
Keywords : klasik Türk edebiyatı, manzum sözlükler, şerh