Buddha Śākyamuni, Śāriputra ve Avalokiteśvara: Muhtelif Meselelere İlişkin Eski Uygurca Fragmanlar

Authors : Uğur UZUNKAYA

Pages : 1541-1570

Doi:10.34083/akaded.1202194

View : 25 | Download : 11

Publication Date : 2022-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Eski Uygurca; dinî ve din dışı bir yazınsal geleneğe dayanmaktadır. Din dışı Eski Uygurca edebiyat; manzum ve mensur olarak ekseriyetle astronomi, takvim, tıp, hukuk konulu ve gündelik hayata ilişkin muhtelif meseleleri ilgilendiren vesikalardan oluşmaktadır. Dinî edebiyat ise başta Budizm olmak üzere İpek Yolu dinlerinin tesirinde gelişen bir tercüme faaliyetinin neticesidir. Budizm’in farklı ekollerinde kaleme alınmış başta sūtralar, abhidharmalar ve vinayalar olmak üzere muhtelif türlerdeki eserler Budist Uygur edebiyatını şekillendirmiştir. Bunların yanı sıra yine bu çerçevede hazırlanan muhtelif konulara ilişkin hacmi farklılık arz eden, ancak Sanskritçe Budist külliyattan hangi metnin parçası olduğu tespit edilemeyen fragmanlar da mevcuttur. Bu yazıda şimdiye kadar neşredilmemiş ve Sanskritçe Budist külliyattan hangi eserin parçası olduğu henüz belirlenememiş fragmanlar konu edilmiştir. Çalışmaya dâhil edilen fragmanların birkaçının konusunu Buddha Śākyamuni’nin taraftarları, Buddha’nın öğrencisi Śāriputra ve Bodhisattva Avalokiteśvara oluşturmaktadır. Bu yazıyla Berlin Turfan Koleksiyonu’nda korunan 102 satır hacmindeki altı fragmanın neşri gerçekleştirilecektir. Bu altı fragmanın arşiv numaraları şöyledir: U 1422 insert ignore into journalissuearticles values(T I);, U 1470 insert ignore into journalissuearticles values(o. F.);, U 1471 insert ignore into journalissuearticles values(T I 185);, U 1498 insert ignore into journalissuearticles values(T I α);, U 3122 insert ignore into journalissuearticles values(T II Y 59); ve U 3159 insert ignore into journalissuearticles values(T III 218.500 / T III 218);. Bu yazıda mezkûr fragmanların çeviri yazısı, harf çevirisi, Türkiye Türkçesine aktarımı, metne dair açıklamaları ve sözlük/dizini sunulacaktır.
Keywords : Eski Uygurca, Budist Uygur edebiyatı, Buddha, Bodhisattva, metin neşri