Türkçede Nezaket ve Yüz Tehdit Eden Eylemler

Authors : Seçil HİRİK

Pages : 600-627

Doi:10.34083/akaded.1252118

View : 24 | Download : 17

Publication Date : 2023-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Nezaketin bir dilbilim kavramı olarak ele alınması ile beraber Grice’la başlayan strateji geliştirme ve ilkeler öne sürme geleneği zamanla farklı araştırmacıların elinde kuramsal yaklaşıma dönüşmüştür. Lakoff insert ignore into journalissuearticles values(1975);, Leech insert ignore into journalissuearticles values(1983); gibi isimlerle devam eden süreç olgun hâllerinden birine Brown ve Levinson insert ignore into journalissuearticles values(1987); ile ulaşmıştır. Goffman’ın yüz insert ignore into journalissuearticles values(face); yaklaşımını benimseyen Brown ve Levinson için nezaket, toplumu oluşturan bireyler arasındaki muhtemel sürtüşmenin önüne geçmek için kullanılması gereken bir araç niteliğindedir. Nezaket sayesinde yüz adı verilen bireysel ve toplumsal saygınlık elde edilip korunabilir hale gelebilecektir. Saygınlık konuşurun isteklerinin engellenmemesi yönünde gerçekleştiğinde olumsuz yüz insert ignore into journalissuearticles values(negative face);; takdir edilme, onaylanma, beğenilme içerdiğinde olumlu yüz insert ignore into journalissuearticles values(positive face); korunmuş olacaktır. Bu sebeple yüzü koruyan dinleyici ile ilgilenme, anlaşmazlıktan kaçınma, iş birliği yapma, teklifte bulunma, saygılı olma, özür dileme gibi hem olumlu hem de olumsuz yüzü koruyan stratejiler sunulmaktadır. Söz konusu stratejiler uygulanmadığında ise hem konuşurun hem de dinleyicinin olumsuz ve olumlu yüzü zedelenmiş, yani tehlikeye girmiş kabul edilmektedir. Bu çalışmada Oğuz Atay’ın tek tiyatro eseri olan Oyunlarla Yaşayanlar adlı metin incelenmiştir. Metinde dinleyicinin olumsuz yüzünü, dinleyicinin olumlu yüzünü ile konuşurun olumsuz yüzünü, konuşurun olumlu yüzünü tehdit eden eylemler tespit edilmiştir. Tarama sonucunda 304 eylemin izlendiği metinde dinleyicinin olumsuz yüzünü tehdit eden eylemlerin insert ignore into journalissuearticles values(141 eylem); daha sık tercih edildiği, konuşurun olumsuz yüzünü tehdit eden eylemlerin insert ignore into journalissuearticles values(11 eylem); ise genel dağılımda en az kullanıldığı görülmüştür.
Keywords : Nezaket, Nezaket Kuramı, Yüz, Yüz Tehdit Eden Eylemler, Oyunlarla Yaşayanlar, Politeness, Politeness Theory, Face, Face Threatening Actions