\"Hâl ile Kâl\" Arasında: İran Tasavvuf Araştırmalarında Hoca Ahmet Yesevi

Authors : Ilgar Baharlu

Pages : 2288-2299

Doi:10.34083/akaded.1386770

View : 87 | Download : 90

Publication Date : 2023-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkistan’daki Türklerin dinî ve tasavvufî hayatına ve ayrıca İslam algılarına derin izler bırakan Türkistan’ın Piri Ahmet Yesevi, hiç şüphesiz ki Anadolu coğrafyasının inanç ve tasavvuf dünyasını da kökten etkilemiştir. Nitekim Türk-İslam tasavvuf tarihinde, böylesine geniş bir coğrafyaya -Doğu Türkistan’dan Balkanlara kadar- ünü yayılmış ve şöhreti duyulmuş başka bir mutasavvıftan bahsetmek pek mümkün değildir. Bu sebepten ötürü Hoca Ahmet Yesevi’nin düşünceleri ve hayatı gerek Türkistan’ın farklı ülkelerinde gerekse Anadolu’daki akademisyen ve araştırmacılar için uzun zamandan beri mütalaa konusu olmuştur. Ancak söz konusu İran sahası olduğunda farklı bir durum ile karşılaşılmaktadır. Malum olduğu üzere İran’da tasavvuf araştırmaları, Avrupalı araştırmacılar ve İranlı araştırmacılar nezdinde derin bir geçmişe sahiptir. Mezkûr coğrafyanın tasavvufun merkezlerinden olan Tarihî Horasan’ın bir kısmını sınırları içerisinde barındırması, birçok sufiye ve tasavvufi tarikatlara ev sahipliği yapması, anılan coğrafyanın her dönem tasavvuf araştırmacıları için bir cazibe merkezi haline gelmesini sağlamıştır. Her ne kadar İran’da bulunan ve genelde Orta ve Yeni Çağ’a ait olan kroniklerde Ahmet Yesevi’nin ismi geçse de İran’da rayiç olan ideolojik tarih yazımı ve bunun etkisinde kalan tasavvuf araştırmalarının ilk evrelerinde Ahmet Yesevi’nin adının yer almadığı, son dönemlerde ise şahsiyeti ve tasavvufi düşünce dünyası için İranî bir kök arayışını görmek mümkündür.
Keywords : Hoca Ahmet Yesevi, Pir i Türkistan, Türkistan, İran Tasavvuf Araştırmaları