Eski Uygur Türkçesi Metinlerinde Metaforlaşması Bakımından teg- “değmek” Fiili

Authors : Murat Aka

Pages : 1592-1625

Doi:10.34083/akaded.1576169

View : 181 | Download : 203

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Eski Uygur Türkçesinin dokunma fiillerden biri olan teg- “dokunmak” fiili, temel anlamı dışında sosyal, psikoloji, mental, faaliyet, algı, zaman ve duygu alanlarında olmak üzere “değmek, ulaşmak, saldırmak, hissetmek, faaliyet gerçekleşmek, değerli olmak” gibi pek çok farklı anlama gelebilmektedir. teg- fiili sadece temel anlamıyla değil, ikincil veya yan anlamlarıyla da eski Türkçe içerisinde yüksek bir sıklık değerine sahiptir. Bu çalışmada teg- fiilinin eski Uygur Türkçesi metinlerinde geçirmiş olduğu anlamsal süreçler tespit edilerek bilişsel anlam bilime göre kavramsal metafor kuramı çerçevesinde incelenmiştir. Kavramsal metafor, gündelik dilin doğal işleyişi içerisinde bedensel tecrübeye bağlı olarak farklı iki kavram alanı arasında ortaya çıkan tecrübe korelasyonu ile ontolojik ve epistemolojik eşleşmeye dayalı bir bilişsel süreçtir. Bu doğrultuda teg- filinin fiziksel anlamı ve bu anlamın imaj şematik yapısı tanıklarıyla belirlenmiş ve daha sonra ifade ettiği soyut anlamlara göre hangi metaforlaşma süreçlerinden geçtiği ortaya konulmuş ve değerlendirilmiştir. Sonuçta teg- fiilinin eski Uygur Türkçesinde, dünya dillerindeki gibi bilişsel ve anlamsal bir gelişim temayülü izlediği görülmüştür.
Keywords : Eski Uygur Türkçesi, dokunma, metafor, metonimi, teg-