Ebû Hanîfe ile Zeyd b. Ali Arasındaki İlmî İlişki: el-Mecmû‘u’l-Fıkhî’deki Bir Rivayet Bağlamında Bir İnceleme

Authors : Eren GÜNDÜZ

Pages : 429-454

View : 36 | Download : 13

Publication Date : 2020-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Ebû Hanîfe’nin (ö. 150/767) Zeyd b. Ali’den (ö. 122/740) ilim aldığı hatta ona iki yıl talebelik yaptığı, ülkemizde yapılan özellikle Ebû Hanîfe konulu araştırmalarda yaygın olarak dile getirilen bir iddiadır. Bu makalede, ilk olarak, bu kanaatin kaynağı sorgulandı. Daha sonra söz konusu iddia, Zeyd b. Ali’ye isnat edilen el-Mecmû‘u’l-fıkhî adlı eserdeki bir rivayet esas alınarak tarihsel veriler ışığında değerlendirilmeye çalışıldı. Makalede yapılan belli başlı tespitler şunlardır: el-Mecmû‘daki rivayet dışında, ilk dönem kaynaklarda Ebû Hanîfe ile Zeyd b. Ali arasındaki ilmî ilişkinin niteliğini açıklayıcı bir nakil bulunmamaktadır. Genel tarih, menakıb ve ilk dönem Zeydî kaynaklardaki bilgilerden anlaşıldığına göre Ebû Hanîfe, Zeyd b. Ali’yle görüşmüş, onun konuşmalarını dinlemiş ve üstün kişilik özelliklerini fark ederek ona saygı göstermiştir. Fakat onun Zeyd b. Ali’ye öğrencilik yaptığı iddiası doğru gözükmemektedir. Zira ikisi arasında Kûfe’deki buluşmadan önce karşılıklı bir tanışma ve görüşme olduğuna dair bir bilgi yoktur. Ebû Hanîfe, Zeyd’le tanışmadan önce de, Kûfe’de tanınan ve Zeyd b. Ali’nin arkadaşları tarafından ilmî otoritesi takdir edilen meşhur bir fakihtir. Ne Zeyd b. Ali’nin daimi ikamet yeri olan Hicâz’da ne de Ebû Hanîfe’nin yaşadığı Kûfe’de, iki imam arasında, iki yıllık öğrencilik iddiasını doğrulayabilecek bir birliktelik dönemi tespit edilememiştir.
Keywords : İslam Hukuku, Ebû Hanîfe, Zeyd b Ali, el Mecmûul fıkhî, Ebû Zehre, Zeydiyye, er Ravzün nadîr