Türkiye’de Erken İslam Mimarisi Eğitimindeki Kaynak Yetersizliği Ve Oryantalist Etkiler Sorunu (II); Örnek 6-10

Authors : Fettah Aykaç

Pages : 1-38

Doi:10.54958/iiad.1453329

View : 39 | Download : 72

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye’de 1948’den bu yana üniversitelerde Türk İslâm Sanatları Tarihi, Mimarlık ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalları’na bağlı Erken İslâm Mimarisi alanının eğitiminde (alternatifsizlikten kaynaklanan zorunlulukla) Avrupalı araştırmacıların çalışmalarından özet tercümeler yoluyla yapılmış yayınlar kullanılmaktadır. Bunun sonucu olarak bu kısmın öğretiminde kullanılan yardımcı kaynaklarda erken İslâm mimarisinin Kâbe, Mescid-i Nebevî, Mescid-i Aksa gibi çok önemli yapılarla ilgili aktarılan bilgilerde Avrupalı yayınlardan yapılan özet tercüme aktarımlar etkin rol oynamıştır. Mutedil bir oryantalist olan K.A.C. Creswell, Erken İslâm Mimarisi (Early Muslim Architecture) isimli kapsamlı çalışmasının genişletilmiş halini 1969 yılında iki cilt, üç kitap halinde yeniden yayınlamıştır. Creswell bu yayınında kendinden önceki Avrupalı yazarların erken devir İslâm mimarisi yapılarıyla ilgili yayınlarında bulunan eksik, fazla ve yanlış bilgileri ortaya koymuştur. Creswell ilk defa 1932’de yayınladığı Early Muslim Architecture (Erken İslam Mimarisi) kitabının 1.cildini sonradan yapılan araştırmaları dahil etmek için 1969 yılında güncelleyip bölüm 1 ve bölüm 2 şeklinde genişleterek yeniden yayınlamıştır. Creswell, 1969 yılında iki cilt, fakat üç kitap halinde yayınladığı Early Muslim Architecture kitabında (özellikle cilt 1, bölüm 1 ve cilt 1 bölüm 2’de) kendinden önceki Avrupalı yazarların erken devir İslâm mimarisi yapılarıyla ilgili yayınlarında mevcut olan eksik, fazla ve yanlışlara işaret edip, her bir konuyla ilgili doğruları da ortaya koymuştur. Türkiye’de yapılan yayınlarda Creswell’in kitabı kaynak gösterilse de muhtevasında ortaya konulmuş olan pek çok önemli bilgi henüz Türkçe kaynaklarda alması gereken yeri alamamıştır. Türkçe yardımcı kaynaklarda mevcut olan yetersizlikler ve oryantalist etkileri konusunda seri halinde planladığımız makalelerin birincisinde beş önemli yayının konuyla ilgili içerikleri tanıtılmıştı. Serinin ikincisi olan bu araştırma makalesinde ise yine Türkiye’de bu alanda yapılmış diğer beş önemli yayının muhtevalarında Kâbe, Mescid-i Nebevî ve Erken Devir Büyük Mescitler hakkında mevcut olan eksikler ile Avrupalı yazarların etkileri Creswell’in EMA (1969) yayını ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.
Keywords : Erken İslam Mimarisi, Kabe, Mescid i Nebevî, İlk Büyük Mescitler, K A C Creswell