Gumdân Sarayı Hakkındaki Rivayetlerin Tahlili ve İslâm Mimarîsi Üzerindeki Etkilerinin Tartışılması

Authors : Hakan TEMİR

Pages : 269-302

Doi:10.34082/islamiilimler.823295

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2020-11-09

Article Type : Research Paper

Abstract :Yemen’in San‘a şehrinde inşa edilen Gumdân Sarayı, Arap mimarî eserlerinin en eski ve ilginç olanıdır. İslam coğrafyacılarının yirmi katlı bir bina olarak tarif ettiği saray, müsteşrikler tarafından dünyanın ilk gökdeleni kabul edilir. Mimarî özellikleri ve kullanım amaçlarıyla bu başyapıt diğerlerinden ayrılır. Yemen tarihiyle özdeşleşen Gumdân, rivayetlerde Sebe ve Himyer krallarının idarî merkezi olduğu kadar dinî ayinlerin yapıldığı kutsal mekândır. Sarayı oluşturan unsurlar arasında su saatinin ve gökyüzü hareketlerinin daha rahat gözlemlenebildiği mekânların bulunması, fennî alanda da bir takım çalışmalara ev sahipliği yaptığına işaret etmektedir. Çok amaçlı olduğu düşünülen bu yapının İslâmiyet’in ortaya çıktığı dönemlerde yıkılmasıyla tarihî değeri bir kenara bırakılmış ve her geçen gün izleri silinmiştir. Sarayı oluşturan malzemeler, zamanla başka yapılarda kullanıldığından geriye bir takım hurafe ve mitolojik anlatımlar kalmıştır. Hatta bu anlatılar yapının gerçek mahiyeti üzerinde şüpheler uyandırmıştır. İşte bu yüzden Gumdân’a dair bilgiler yeniden ele alınmalı ve günümüzde her geçen gün ilerleme kaydedilen arkeolojik çalışmaların verileri de dikkate alınarak sarayın esas mahiyeti ortaya çıkartılmalıdır. Böylelikle yapının gerçek özellikleri belirginleşeceği gibi İslâm mimarisi üzerinde muhtemel etkileri tartışmaya açılacaktır.
Keywords : Gumdan, Saray, Yemen