Sîbeveyh ile Ebu’l-Hasan el-Ahfeş Arasında İhtilaflı Olan Meseleler “İbn Hişâm’ın Muğni`l-Lebîb Adlı Eseri Bağlamında”

Authors : Mahmut TEKİN

Pages : 69-86

Doi:10.34082/islamiilimler.1213903

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2022-12-02

Article Type : Research Paper

Abstract :İbn Hişâm, uzun bir tahsil hayatı neticesinde elde ettiği bilgi birikimini, kaleme aldığı el-İʿrâb ʿan ḳavâʿidi’l-iʿrâb adlı risâlesine aktararak İslâmî ilimler alanına önemli bir kaynak kazandırmıştır. Nahiv alanında telif edilen bu eser, içerdiği meseleler ve konuların işleyiş tarzı bakımından ön plana çıkarak birçok âlim tarafından takdirle karşılanmıştır. Müellif, bu risâlesinin tasnif ve metodunu esas alarak Muġni’l-lebîb adında bir eser kaleme almıştır. İbn Hişâm, bu eserinde literatür ile ilgili bazı meseleler hakkında detaylı bilgi aktarmak adına dilciler arasında vaki olan ihtilaflara değinmektedir. Çalışmamızın temel konusunu, Sîbeveyh ve öğrencisi Ebu’l-Hasan el-Ahfeş arasında meydana gelen ihtilaflar teşkil etmektedir. Sîbeveyh ve Ahfeş arasında cereyan eden ihtilaflar حاشا’nın fiil ya da harf olması, ك’ın isim veya harf olması, كَيفَ’nin zarf veya isim olarak gelmesi, عسى ve لولا sözcüklerinin sonuna zamirin bitişmesi, ف’nın cümlede zâide gelmesi, لا’nın isminin müfred şeklinde gelmesi durumunda amilinin tesbiti ve bazı kelimelerin iʿrâbı gibi konular çerçevesinde şekillenmektedir. İbn Hişâm, yukarıda geçen meselelerde bazen herhangi bir değerlendirmede bulunmazken kimi zaman da Sîbeveyh ve Ahfeş’e ait görüşleri tercih etmektedir. Ebû ʿAlî Kutrub ve Ebû Ömer el-Cermî gibi dilbilimciler ise Sîbeveyh ve Ahfeş arasındaki ihtilafların neredeyse tamamında Ahfeş’e tabi olmuşlardır. Ancak nadiren de olsa Sîbeveyh’in görüşü kimi konularda Ahfeş’in görüşüne tercih edilmektedir.
Keywords : Arap Dili, Nahiv, Sîbeveyh, Ahfeş, İbn Hişâm, Muğni, İhtilaf, Arabic Language, Syntax, Sibawayh, Ahfesh, Ibn Hisham, Mughni al Labib, Dispute