TABERİSTAN VE DEYLEM ZEYDİLİĞİ

Authors : Hasan Yaşaroğlu

Pages : 219-230

View : 8 | Download : 34

Publication Date : 2011-03-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Emeviler’e karşı gizli bir isyan faaliyeti içerisinde olan Hz. Hüseyin’in torunu Zeyd b. Ali’nin bazı taraftarları Şeyheyn’in (Hz. Ebu Bekir-Hz. Ömer) meşru halifeler olup olmadıklarını sorgulama ihtiyacı hissettiler. Zeyd b. Ali onların meşru halifeler olduklarını ilan edince bu taraftarlar Zeyd’den ayrıldılar. Bu yüzden onlara ayrılanlar anlamında râfızî denildi. Bunların ayrılması son aşa masına gelmiş olan Zeyd b. Ali isyanına büyük darbe vurdu. Bu yüzden isyan başarısızlıkla sonuçlandı. Zeyd b. Ali isyanı, mevcut hâkim devlet Emevilerin çöküşünü hızlandırmasının yanında Rafızıyye ve Zeydiyye diye iki ayrı mezhe bin teşekkülüne kaynaklık etmesi bakımından çok önemli bir işlev gördü. Zeyd b. Ali’nin ideallerini devam ettiren Ehlibeyt mensupları yıllar sonra da olsa İran’ın kuzeyinde yer alan Taberistan bölgesinde 250/864 yılı itibariyle bir Ehlibeyt devleti kurmayı başardılar. Başlarında Ehlibeyt’in Hasanî kolun dan Hasan b. Zeyd vardı. Büyük mücadeleler neticesinde kurulmuş olan bu Taberistan Zeydi Devleti’nin ömrü çok uzun olmadı. İç çekişmeler, merkezi hü kümetin baskıları ve çevre emirliklerin tazyiki dolayısıyla devlet yıkıldı. Devlet yıkıldıktan sonra Zeydiler daha kuzey-batıda yer alan Deyleman ve Gilan bölge lerine çekildiler. Zeydi İmam Hasan b. Ali el-Utruş (en-Nasır li’l-Hak) bu bölge lerde büyük bir İslamlaşma faaliyeti başlattı ve bu faaliyeti başarı ile yürüttü. Şimdiye kadar nüfuz edilemeyen bu bölgelere İslamiyet ilk defa Zeydiler eliyle girip yaygınlaştı. Bu bakımdan Hasan b. Ali önemli başarıların altına imza atan bir kişi olarak tarihteki yerini aldı. Son dönem Zeydileri, mecburi olarak göç etmiş oldukları bu Deyleman ve Gilân bölgelerinde uzun asırlar hayatiyetlerini sürdürdüler. Aralarında hiçbir zaman tam bir birlik oluşturamasalar da XVI. Yüzyılın başlarında İsnaaşeriyye Şiiliği tarafından zorla asimile edilinceye kadar öz kimliklerini korumayı başardılar.
Keywords : Zeyd b. Ali, Taberistan Zeydî Devleti, Daylam, Zeydî