HAZAR ZEYDÎLERİ VE MU’TEZİLÎLER

Authors : Mehmet Ümit

Pages : 231-254

View : 9 | Download : 32

Publication Date : 2011-03-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Zeydîler, İslam Tarihi’nde ilk defa Hasan b. Zeyd (270/883) liderliğinde Hazar Denizi’nin güneyinde bir devlet kurdular. Bu devletin fikrî alt yapısı, Zeydiyye mezhep esaslarını ilk defa sistematize eden Kâsım Ressî (246/860) tarafından hazırlandı. Hazar Denizi’nin güneyinde kurulan Zeydî Devletin liderleri ve bu rada yaşayan Zeydî alimlerle Mu’tezilîler arasındaki ilişkiler bu devletin kuru luşundan itibaren başlamıştır. Bununla birlikte iki ekol mensupları arasındaki ilişkiler Abbasi Devleti’ne hakim olan Büveyhîler döneminde zirve noktasına ulaşmıştır. Bunda Büveyhîlerin Şiî (özelde Zeydî)- Mu’tezilî eğilimlerinin yani siyasî konjonktürün önemli etkisi olmuştur. Söz konusu dönemde Zeydîlerin ilişki kurdukları başlıca Mu’tezilî alimler Basra Mu’tezilesine mensup Ebû Ab dullah el-Basrî (369/980) ve Kâdî Abdülcebbâr (415/1024)’dır. Nitekim onlar vasıtasıyla Zeydîler, Mu’tezile’nin Basra ekolünün öğretisini benimsemişlerdir. Büveyhîlerden sonra, siyasî konjonktürün değişmesiyle Mu’tezilîler ve Şia’nın durumu zayıflamasına rağmen iki ekol mensupları arasındaki ilişkiler devam etmiştir.
Keywords : Hazar Zeydileri, Ebû Abdullah el-Basrî, Kâdî Abdülcebbâr, Mehdî Lidînillâh, Müeyyed Billâh, Nâtık Bilhak Ebû Tâlib, Basra Mu’tezile ekolü