Kur’ân-ı Kerîm’de İstifhâm-ı İnkârî Üslûbu: Anlam ve Etki Analizi

Authors : Ramazan Tutal

Pages : 305-320

Doi:10.34082/islamiilimler.1616166

View : 29 | Download : 23

Publication Date : 2025-03-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Kur’ân-ı Kerîm, kendine has bir üslûbla, çok katmanlı anlam derinlikleri barındıran çeşitli hitap tarzları kullanarak muhataplarına seslenir. Bu üslûblar arasında istifhâm üslûbu önemli bir konuma sahiptir. Kur’ân’da istifhâm içerikli 1260 civarında âyet bulunmaktadır ki bu, toplam âyet sayısının yaklaşık beşte birine tekabül etmektedir. İstifhâm, temel anlamında bilgi talep etmeyi veya bilmediğini öğrenmeyi ifade ederken, Kur’ân’daki kullanımı çoğunlukla bu temel anlamın ötesine geçerek farklı anlamlar kazanır. Allah’ın her şeyi bilen sıfatına sahip olması sebebiyle, Kur’ân’da Allah’ın bilgi talep etmesi mantıken mümkün görülmez. Dolayısıyla Kur’ân’daki istifhâm ifadeleri genellikle temel anlamının ötesinde reddetme, kınama, kabullendirme, sorgulama, ironi ve itiraz gibi farklı manalara hizmet eder. Kur’ân’da istifhâm-ı inkârî ve istifhâm-ı takrîrî olmak üzere istifhâmın hakîkî anlamının dışında kullanıldığı iki temel üslûp öne çıkmaktadır. İstifhâm-ı inkârî, bir durumu kabullenmemek, hoş görmemek veya onaylamamak anlamında kullanılır ve bir durumun ya da düşüncenin sorgulanırken aslında o durumu reddetmek amacı taşıdığını gösterir. İstifhâm-ı takrîrî ise muhatabın bir gerçeği kabul etmesini sağlamak üzere, onu itiraf ettiren veya onaylatan bir anlam taşır. Kur’ân’da yer alan istifhâm-ı inkârî ifadeler, muhatapları düşündürerek olaylara eleştirel bir gözle bakmalarını teşvik amacına matuftur ve onları doğruya yönlendirme iradesini ortaya koymaktadır. Ayrıca muhataplarda zihinsel uyanışını sağlamak, yanlış inançları çürütmek, ahlâkî doğruları vurgulamak, toplumsal sorunlara vurgu yapmak ve doğru olanı bulmayı teşvik etmek gibi amaçlara yönelik olarak istifhâmın etkili bir belâgat aracı olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, Arap dili ve belâgati çerçevesinde istifhâm-ı inkârî üslûbunun kavramsal çerçevesi, anlama yansıması, Kur’ân’da nasıl ve hangi amaçlarla kullanıldığı analiz edilmiştir.
Keywords : Arap Dili ve Belâgati, Kur’ân-ı Kerim, İstifhâm, İnkârî, Anlam, Etki