AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA BASIN YAYINCILARINA TANINAN BAĞLANTILI HAKLAR

Authors : Cahit SULUK

Pages : 169-227

View : 18 | Download : 19

Publication Date : 2022-03-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Basın yayıncıları, daha önce yatırımlarının karşılığını gazete ve dergi gibi basılı materyal satışından ve reklam gelirinden sağlamaktaydı. Ancak son yıllarda haberin dijitalleşmesi, okuyucunun ve gelirin dijitale kaymasına yol açtı ve bu gelirin büyük bir kısmı basın yayıncılarına dönmedi. Google ve Facebook gibi bilgi toplumu hizmet sağlayıcıları (information society service providers), içerik üretmek yerine başkalarının içeriklerini kullanarak doğrudan veya dolaylı gelir elde etmektedir. Bu “başkaları” arasında basın yayıncıları da vardır. Dijital çağda gazeteler daha çok okunmakla birlikte basın yayıncılarının reklam gelirleri dramatik bir şekilde düşmekte ve bunlar yatırımlarının dönüşünü alamamaktadır. Tespit edebildiğimiz kadarıyla ilk kez Almanya’da 2009 yılında dijital tehdide karşı çare aranmaya başlanmış olup önce Almanya’da (2013), daha sonra İspanya’da (2014) konuya ilişkin düzenlemeler yapıldı. Anılan düzenlemeler sonuç vermeyince konu Avrupa Birliği (AB) düzeyinde ele alındı. Bu bağlamda AB, telif hukukunu dijital çağa uydurmak için kabul ettiği 2019/790 sayılı Dijital Tek Pazar Yönergesiyle (DSM Directive) basın yayıncılarına (press publicatior) bağlantılı hak statüsü tanıdı (m. 15). Yeni hakların (çoğaltma ve umuma erişimi sağlama/making avaliable to the public) konusu, basın yayınlarıdır (press publications). Anılan haklar, bu yayınları çevrimiçi (online) kullanan bilgi toplumu hizmet sağlayıcılarını hedef aldı. Bu gelişme telif hukuku tarihinde yeni bir aşamayı ifade ediyor. Basın yayıncılarının karşılaştıkları sorunların çözümü bağlamında AB’de tanınan yeni bağlantılı haklar, ilgili çevrelerde yoğun tartışmalara yol açtı. Bu tartışmaların gölgesinde bir yandan dünyada hukuki düzenlemeler (Avustralya gibi) yapılırken, diğer yandan bilgi toplumu hizmet sağlayıcıları, basın yayıncılarıyla görüşmeler yaparak sorunun çözümü için çaba sarf etmeye başladı. Henüz toplu hak takibi gibi temel telif problemlerini çözemeyen ülkemizde, konuya ilişkin ne bir mevzuat ne de uygulama vardır. Çalışmamızda, gerek Almanya ve İspanya tecrübesi ve gerekse AB’deki düzenleme ve bu düzenlemeyi hayata geçiren Fransa tecrübesi dikkate alınarak ülkemizde sorunun çözümüne yönelik öneriler getirilecektir.
Keywords : Telif Hakları, Bağlantılı Haklar, Basın Yayıncıları, Bilgi Toplumu Hizmet Sağlayıcıları, Çoğaltma Hakkı, Umuma Erişimi Sağlama Hakkı