Osmanlı Hukukunda Konsolos: Eğriboz Örneği (1714-1815)

Authors : Osman Safa Bursalı

Pages : 325-365

Doi:10.58733/imhfd.1545352

View : 224 | Download : 193

Publication Date : 2024-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devletindeki konsolosluk hukukuna ilişkin ticari örfler ve konsolosu kabul eden devletlerin tanıdığı statü, meselenin hukuk doktrininde ele alınmasından tarihsel olarak önce gelmektedir. Bu nedenle konsolos gönderen veya kabul eden devletlerin düzenlemeleri ve uygulamaları önem taşımaktadır. Benzer bir kurum olan elçilik dünya tarihinde çok eski dönemlere dayanırken konsolosluk on sekizinci yüzyılda büyük yaygınlık kazanmıştır. Konsolos uygulamasının hukuki altyapısının gelişmesi ve konsoloslara ilişkin hukuki değerlendirmelerin artışı ise Osmanlılarda on dokuzuncu yüzyılda görülmüştür. Dolayısıyla o döneme kadar konsoloslar hakkında Osmanlılarda ayrıntılı ve bütünlüklü hukuki görüşler pek görülmemiştir. Ahitnameler başta olmak üzere normlar ve bürokratik uygulamalar daha çok yer bulmuştur. Bu makalede, Osmanlı Devletindeki konsolos varlığı ve faaliyeti üzerindeki hukuki vurguyu artırmak amaçlanmaktadır. Makalede, Tanzimat öncesi Osmanlı devletler hukuku ve uygulamalarında konsolosun yerine değinilmiştir. Daha sonra, on beşinci yüzyıldan on dokuzuncu yüzyıl başlarına kadar Osmanlı Devletinde bulunan konsoloslar ve konsoloslara bağlı çalışanlar hakkındaki tarih literatürünün görünümü ele alınmış, aynı yüzyıllar içinde Osmanlı egemenliği altındaki Eğriboz’un siyasi ve sosyo-ekonomik durumu özetlenmiştir. Makalenin üçüncü kısmında, on sekizinci yüzyılda ve on dokuzuncu yüzyılın başlarında Eğriboz’da konsolos bulunduğuna işaret eden Osmanlı bürokratik yazışmaları tanıtılmıştır. Aynı kısımda, Eğriboz’daki konsolosların dava tarafı olarak bürokratik yazışmalarda zikredildiği bazı vakalar analiz edilmiştir.
Keywords : Konsolos, Osmanlı hukuku, Eğriboz, Türk Hukuk Tarihi, Ege adaları