Heykel Sanatında Kybele Temsilleri Bağlamında Kadın Bedeninin Dönüşümü

Authors : Füsun Deniz ÖZDEN

Pages : 13-29

Doi:10.26650/iukad.2022.1000002

View : 14 | Download : 10

Publication Date : 2022-05-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Kadın bedeninin temsilinin sanatta önemli bir yeri vardır; Güzellik kavramının kadın bedeninde kişileşmesinin göstergesi olan tanrıça Afrodit heykelleri yerine bu yazıda Ana tanrıça kültü bağlamında kadın bedeninin, heykel sanatında, Kybele’nin seçilmiş yapıtlarında nasıl evrildiği üzerinde durulacaktır. Kadının Kaostan-karanlıktan doğması bir metafordur. Kybele-Gaia’nın en büyük özelliği ise “Partenogenesis” (Döllenmeden, -kız oğlan-kız doğurabilmek) yeteneğidir. Bu yeteneği nedeniyle Toprak Ana-Kybele betimlerinde doğurgan öğelerin abartılarak kullanıldığı görülür. “Partenogenesis” özelliği daha sonra Meryem Ana için de geçerli olmuştur ve Meryem Ana’nın kutsal bakireliğini temsil eden zambak örneğinde olduğu gibi kadınlar sanatta çiçeklerle ve genellikle güzel, narin ve kırılgan varlıkların sembolü olan kuş türleriyle özdeş tutulmuştur. Sanatta, atribüsü olduğu tanrı ya da tanrıçanın tanınırlığını sağlayan, temsil görevi taşıyan hayvanlar içinde kuş, aynı zamanda kadın ve erkek arasındaki güç mücadelesini gösteren birçok metafordan biridir; ana tanrıçanın atribüsü olarak anaerkil dönemde şahin ve kartal gösterilebilirken, anaerkil düzenden ataerkilliğe geçildiğinde kartal gibi güçlü ve yırtıcı bir kuş, sadece Zeus-baş tanrı ile birlikte gösterilmektedir. Kybele’nin bir diğer önemli atribüsü ise aslandır. Kybele ile özdeş olarak kabul edilen, Apollon’un kardeşi Artemis ise “phoebe” ışıktır. Karanlığı aydınlığa dönüştüren Kybele-Gaia’nın, iri - doğurgan kadın görünümünden zarif, asil ve ciddi yüzlü bir tanrısal bakireye-Artemis- nasıl dönüştüğünü gösteren ana tanrıça betimleri yanında çağdaş Kybele yorumlarını da içeren bir seçki göstergebilim aracılığıyla sunulacaktır.
Keywords : Göstergebilim, Kybele, Artemis, Anaerkillik, Babaerkillik