Kelam Geleneğinde Kesb Teorisi

Authors : Bayram ÇINAR

Pages : 129-148

Doi:10.17050/kafkasilahiyat.810926

View : 21 | Download : 21

Publication Date : 2021-01-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz: Kelâm tarihinin en temel konularından biri olan “iradî insan fiilleri” konusunda hem Mütekaddimin (erken hem de müteahhirin (geç dönem) kelamcıları arasından önemli tartışmalar olmuştur. Söz konusu tartışmalar “İnsanın bilinçli-şuurlu(iradi) fiillerinin yaratıcısı Allah mıdır?” sorusu olduğu söylenebilir. Bu bağlamda, bazı kelamcılar sahip oldukları Tanrı tasavvuruyla bağlantılı olarak bu soruya negatif (olumsuz) tepki verirken bazıları da Pozitif (olumlu) yanıt vermiştir. İlk grupta yer alan âlimler(Mu’tezilî), Allah’ın insanın fiillerini yaratmadığını söylerken, insanı kendi fiilleri karşısında mûcid, hâlık ve muhdis olarak konumlandırmıştır. İkinci grupta yer alan âlimler arasında ise iki ayrı görüş ortaya çıkmıştır. Bir kısmı, Allah’ın insanın fiillerinin yegâne yaratıcısı olduğunu ve dolayısıyla bu fiillerin insana nispet edilemeyeceğini savunur. Bunlar Cebrîyedir. Bu grubun diğer bir kısmı ise insanın fiillerinin yaratıcısı Allah olmakla birlikte yine de bu fiillerin insana nispet edilebileceğini savunmuştur. Bu ikinci grupta yer alan ve insanın fiillerini Allah yaratmasına rağmen insanın fiillerinin kendisine nispet edilebileceğini savunan kelamcılar, bir Kur’an terimi olan “kesb” kavramına başvurmuşlardır. Eş’ari ve Mâturidî söz konusu ‘kesb” terimi ile bağlantılı bir yorum ile insanın sorumluluğu ile insanın eylemi arasında bir ilişki kurma çabası göstermişlerdir. Bu çalışmada farklı mezheplerin “kesb” teorisi ele alınacaktır. Söz konusu mezheplerin insan fiillerinin insan sorumluluğu ile ilişkilendirme yöntemini kesb kavramı üzerinden ortaya koymayı hedefler.
Keywords : Kelam, Kesb, İrade, Kudret, İnsan Fiili,