Seferîlik Hükümleri Açısından Vatan Çeşitleri

Authors : Abdullah ERDEM

Pages : 381-403

Doi:10.17050/kafkasilahiyat.1076160

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2022-07-28

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam dini bütün konularda olduğu gibi yolculuğa çıkan kişiler için de birçok kolaylıklar sağlamıştır. Yolcular için sağlanan kolaylıklar diğer birçok meselede olduğu gibi fıkıh kitaplarımızda ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. Bu kolaylıklar; dört rekâtlı namazların iki rekât olarak kılınması, ramazan ayında yolculuk yapılması halinde oruçların kazaya bırakılması, cuma ve bayram namazlarının vücûbiyetinin düşmesi, mestler üzerine mesh etme süresinin üç gün üç geceye çıkması ve memleketinde parası olsa bile ihtiyaç hâsıl olması halinde yolcunun zekât alabilmesi şeklinde özetlenebilir. Bu kolaylıkların terettüp edebilmesi için yolculuğa çıkılacak yerin ve gidilecek yerin hangi şartları barındırması gerektiği bilinmelidir. Hanefîler genelde bir kişinin ikâmet ettiği yeri vatan-ı aslî ve vatan-ı ikâmet olarak belirlemiş ve seferîlik hükümlerinin bu iki yerden ayrılmak suretiyle tahakkuk edeceğini belirtmişlerdir. Diğer mezhep âlimleri de seferîliğin ikamet mahallinden çıkmakla terettüp edeceğini söylemektedirler. Ancak ikamete niyet etmenin gerekmesi veya gerekmemesi veya ikamet süresinin belli bir süreden kısa olması ve uzun olması gibi durumlarda iki mahallin birbirinden farklı hükümler içerdiği göz önünde bulundurulursa Hanefîlerin yaptığı taksimatın daha içinden çıkılabilir olduğu anlaşılır. Bu sebeple çalışmamızda Hanefîlere göre vatan çeşitleri işlenecek ve yeri geldikçe de diğer mezheplerin görüşlerine yer verilecektir. İslam hukuku eserlerinde vatan çeşitleri genelde misafirin namazı başlığı altında işlenmiştir. Hanefîler namazların kısaltılıp kısaltılmaması açısından üç farklı mekân çeşidinden bahsetmişler; Maliki, Şâfiî ve Hanbeli mezhepleri ise daha çok namazın kısaltılabileceği ve kısaltılamayacağı yer şeklinde bir ayırıma gitmişler ve seferîlik konularını bu iki mekâna göre işlemişlerdir. Bununla birlikte Mâlikî, Şâfiî ve Hanbelîlere göre yolcunun namazı kısaltması daha faziletli olmakla birlikte bu zorunlu değildir. Hanefîlere göre ise yolculuk halinde namazların kısaltılması zorunludur. Bu sebeple nerelerde namazın kısaltılması gerektiği, nerelerde gerekmediği hususunu netleştirmek için vatan çeşitlerini bilmek önem arz etmektedir.
Keywords : İslam Hukuku, Seferîlik, Vatan ı aslî, Vatan ı ikâmet, Vatan ı süknâ, Namazların kısaltılması