İSLAM MUHÂKEME HUKUKUNDA MÜLKİYETE DAYALI İSTİHKÂK DAVASI

Authors : Ayhan HİRA

Pages : 323-347

Doi:10.17050/kafkasilahiyat.1109485

View : 18 | Download : 11

Publication Date : 2022-07-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Mülkiyet hakkı, bir şeye mâlik olan kimseye hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma bakımından en geniş yetkileri sağlayan aynî nitelikte bir haktır. Mülkiyete dayanan istihkak davası ise, mâlikin eşya üzerindeki mülkiyet hakkının üçüncü kişilere karşı korunması amacıyla tanınmış bir haktır. Bu yönüyle istihkak, mülkiyet hakkıyla kazanılan ve haksız zilyede karşı uygulanan bir tür yaptırım niteliğindedir. İstihkak davasında söz konusu amacın gerçekleştirilebilmesi için, zilyedliğini kaybeden mâlikin dava konusu malda hak sahibi olduğunu ispat etmesi istenmektedir. Bu davada davacı taraf, muhakeme sürecinden sonra gerçek mâlik olduğunun tespit edilmesinin ardından malını haksız zilyedden geri alır. İstihkak, klasik fıkıh kaynaklarında müstakil başlık altında incelendiği gibi, malın haksız yere ele geçirilmesine dair hükümleri içeren gasp ve itlaf bölümlerinde ele alınmıştır. Bu başlıklarda verilen bilgilere göre, dava konusu olan malın bir kısmının veya tamamının talep edilmesi esnasında bu malda eksilme yahut artma şeklinde herhangi bir değişiklik söz konusu olmuşsa, eksilmeyi kimin tazmin edeceği ve artışın kime ait olacağı hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Mülkiyete dayanan istihkak davası, yürürlükteki hukuk sisteminde (TMK, md. 683) İslam hukukunda olduğu gibi mülkiyet hakkının korunması bağlamında düzenlenmiştir. Bu hakkın gereği olarak da malı haksız şekilde elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açma hakkı tanınmıştır. Teknolojinin sağladığı imkânlar dolayısıyla mülkiyet, mülkiyeti kazanma yollarıyla ilgili uygulamalar ve mülkiyetin korunması meseleleri günümüzde daha önemli hale geldiğinden dolayı, klasik fıkıh kaynaklarındaki görüşlerin bu konudaki hukukî tartışmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu amaçla bu makalede aynî nitelikli istihkak davasının mahiyeti ve hükümleri, mezhepleri temsil düzeyindeki birinci el kaynaklardaki görüşler esas alınarak incelenmiş, bu görüşler yürürlükteki hukuk sistemiyle mukayese edilerek değerlendirilmiştir.
Keywords : Mülkiyet, Zilyetlik, Dava, Gasp, İstihkak