İbnü’l-Enbâri’nin Vakf ve İbtidâ İlmindeki Tercih Gerekçelerinin Analizi

Authors : Israa Mahmood Eıd Eıd

Pages : 164-183

Doi:10.17050/kafkasilahiyat.1434104

View : 42 | Download : 44

Publication Date : 2024-07-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Vakf ve ibtida ilmi Kur’an ilimlerinden biridir. Kur’an-ı Kerim’in anlaşılması buna bağlı olduğundan onu okuyan ve okutan herkes için önemli bir ilimdir. İslami ilimler literatüründe bu değerli ilme dair telif edilmiş klasik ve modern birçok eser bulunmaktadır. Muhammed b. el-Kâsım b. Muhammed el-Enbârî’nin (ö. 328/ 940) Kitâbü Îzâhi’l-vakf ve’l-ibtidâ isimli eseri bu literatürün ilk örneklerindendir. Kitâbü Îzâhi’l-vakf ve’l-ibtidâ, vakf ve ibtida ilmindeki ilk kapsamlı eser sayılır ve yaptığı şerhler ve gerekçelendirmelerle öne çıkar. Bu araştırma İbnü’l Enbârî’nin söz konusu kitabındaki vakf ve ibtidâ ilmine dair kullandığı ıstılahları incelemeyi amaçlamaktadır. Yine bu çalışmada İbnü’l Enbârî’nin vakflar arasında tercih yaparken kullandığı, “daha iyi”, “daha güzel”, “bunu tercih ederim”, “tercihimiz budur”, “vakf yapılması güzeldir” gibi lafızlar da ele alınacaktır. Araştırmada, İbnü’l Enbârî’nin bu tercihlerini dayandırdığı gerekçeler de tespit edilmeye çalışılmış ve bu gerekçelerin en önemlilerinin şunlar olduğu ortaya çıkmıştır: Mütevatir ve şâz kıraatlere, tefsire, İmam Mushafına, hadis-i şeriflere, gramere, Arap dilinin aslına ve Kureyş lehçesine uygunluk. Bunun yanında çalışma neticesinde İbnü’l Enbârî’nin, Ebû Hâtim es-Sicistânî’nin (ö. 248/ 862) vakflara dair tercihlerinin çoğuna karşı çıktığı, bu karşı çıkışı gerekçelendirdiği ve en-Nehhâs (ö. 338/ 949) ile Dânî’nin (ö. 444/ 1053) çoğunlukla İbnü’l-Enbârî’nin tercihlerine katıldığı görülmüştür.
Keywords : Vakf, İbtidâ, İbnül Enbârî, Kitâbül Îzâh, Tercihler