Mâtürîdî’nin Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân Adlı Eseri Bağlamında Ebü’l-Fazl Ca‘fer b. Harb el-Hemedânî’nin (ö.236/850-51) İnsan Fiilleri, Hidâyet ve Dalâlet Anlayışı

Authors : Yasin Ulutaş

Pages : 68-82

Doi:10.35209/ksuifd.1415035

View : 76 | Download : 64

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Erken dönemden itibaren kader problemi çerçevesinde insanın iradî fiilleri, hidâyet ve dalâlet konuları farklı sebeplerden dolayı Müslüman âlimler arasında yoğun bir şekilde tartışılmıştır. Konu ile ilgili yapılan tartışmalar, görüş ayrılıklarının belirginleşmesine ve farklı düşünce ekollerin oluşmasına katkı sağlamıştır. Kelâmî ekollerinin oluşmasıyla beraber kader ve onunla ilişkisi bulunan konulardaki görüş ayrılıkları temellendirilmeye çalışılmış ve oluşturulan ilk kelâmî metinlerde bu konulara ağırlıklı olarak yer verildiği söylenebilir. Ebû Mansur Muhammed el-Mâtürîdî’nin (ö.333/944) “Te’vîlâtü’l-Kur’ân” adlı eseri bağlamında Ca‘fer b. Harb el-Hemedânî’nin konu ile ilgili görüşlerini açıklamaya çalışacağız. Zira erken dönem Mutezile kelamcılarından biri olan Ca‘fer b. Harb, söz konusu problemi, mensup olduğu ekolün anlayışı doğrultu-sunda insan iradesini merkeze alan bir anlayışla çözmeye çalışmıştır. Mâtürîdî’nin eseri üzerinden Ca‘fer b. Harb’in konu ile ilgili görüşlerini öğrenmemize sevk eden temel unsur, müellifin eserlerinin günümüze kadar gelmeyişidir. Bu çalışma, Ca‘fer b. Harb’in insan fiilleri, hidâyet ve dalâlet konularındaki görüşlerini olabildiğince objektif olarak ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Keywords : Kelam, İnsan Fiilleri, Hidâyet, Dalâlet, Cafer b Harb, Mâtüridî