Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Yer Alan Şiirlerdeki Metaforlar

Authors : Çağla Barikan Topçu

Pages : 235-249

Doi:10.33437/ksusbd.1540748

View : 54 | Download : 50

Publication Date : 2024-12-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Dîvânu Lugâti’t-Türk Türk dünyasının, Türkçenin, Türk kültür ve edebiyat tarihinin temel yapı taşlarından biridir. Eser Türkçenin grameri üzerine açıklamalar, Türk boylarının ağız özellikleri, dönemin yaşantısı ile ilgili kimi inanç ve efsanelere ilişkin bilgiler, harita, ad bilimi alanına kaynak oluşturan yer ve kişi adı örnekleri, şiir, atasözü gibi çeşitli edebî türleri barındırması yönüyle zengin bir içeriğe sahiptir. Söz konusu çok yönlü yapısıyla XI. yüzyıldaki Türk boylarının toplumsal, kültürel, gündelik yaşantısına dair birtakım izler de barındıran Dîvânu Lugâti’t-Türk, dönemin anlam dünyasını aydınlatabilecek geniş bir kavram haritasına sahiptir. Kaleme alındığı yüzyılın düşünce sistemine ışık tutan bu haritanın nasıl kavramsallaştırıldığını belirleyebilmek için kavram sisteminin arka planında etkin bir yer kaplayan metaforlara ulaşmak gerekir. Çünkü metafor insan zihninin, insanın kurduğu toplumsal yaşamın gündelik düşünce ve davranış kalıplarına ait belirgin sonuçlar üretmektedir. Bu çalışmada çağdaş metafor teorisi yöntemiyle Dîvânu Lugâti’t-Türk’te yer alan şiirlerdeki metaforlar ele alınmış, bu metaforik ifadelerin büyük ölçüde doğa, duygu, insan, ölüm ve zaman kavramlarının temelinde kurulduğu tespit edilmiştir.
Keywords : Dîvânu Lugâti’t-Türk, Kâşgarlı Mahmud, bilişsel dil bilimi, metafor