Bir Ölüm Ritüeli: Türklerde Ağıt Yakma Geleneğine Dîvânu Lugâti’t Türk’ten Bakmak

Authors : Zehra Alkaya

Pages : 1-10

Doi:10.33437/ksusbd.1541740

View : 67 | Download : 57

Publication Date : 2024-12-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Hayatın realitesinden biri ölümdür. Ölüm gerçeğiyle yüzleşen insanoğlu, hissettiği acıyı dile getirmek veya karşıya aktarmak için bazen ağıta başvurmuştur. Bugünün deyimiyle ağıt, dünün söylemiyle sagu, tarihî dönemlerde farkı adlarla anılsa da ortak paydada yaşamın son bulması karşısında duyulan acının dile getirilmesini karşılayan kavram olma konusunda birdir. Ölüm gerçekliğinin ortaya çıkardığı duyguların ifade edilişi olan ağıt hakkında ilk bilgi Dîvânu Lugâtî’-t-Türk’te yer almaktadır. Kaşgârlı Mahmud tarafından kaleme alınan eser, bir sözlük olmasının yanı sıra Türk dilinin gramer yapısından, Türklerin; yaşam tarzını, kültürünü, tarihini, edebiyatını, sosyal ve siyasi yapıları hakkında pek çok bilgi veren bir ansiklopedidir. Hatta bazı konu ve edebî türlerle ilgili ilk başvuru kaynağı konumundadır. Çalışmanın konusu olan ağıt türü de bu konulardan biridir ve çalışma da Dîvânu Lugâtî’-t-Türk’te yer alan bu ağıtlar üzerinden şekillenmiştir. Ağıt, edebî çerçevede bir sözlü kültür ürünüdür. Türk halk şiirinin bir türü, sözlü kültürün ürünü olan ağıt, her ne kadar sosyal çevre ve şartlar içinde değişime tabi olmuş ve olacaksa da günümüzden geleceğe hep var olacak ritüellerden biridir. Bu gerçeğin geçmişte dışavurumunun izlenmek istendiği bu çalışmada; öncelikle ağıt kavramına, ağıtın Türk yaşam tarzı içindeki yerine, edebiyatta bu türün geçmişten günümüze olan seyrine ve Dîvânu Lugâtî’-t-Türk’te yer alan örneklerine değinilmiştir. Dolaylı gözlem yönteminden faydalanılan çalışmada sonuç olarak Dîvânu Lugâtî’-t-Türk’te yer alan ağıtlar şekil, biçem ve işlev özellikleri açısından incelenmiş ve değerlendirilmiştir.
Keywords : divân-u Lugâtî\'t- Türk, Ölüm, Ağıt, Ağıt Yakma Gelenği