Sovyet Dönemi Kazak Edebiyatına Yönelik Bir Arayış ve Sorgulama Çabası: Cüsipbek Aymavıtulı’nın “Eles” Hikayesi

Authors : Yılmaz Bacaklı

Pages : 382-393

Doi:10.33437/ksusbd.1482376

View : 136 | Download : 115

Publication Date : 2024-08-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Toplumsal hayata yön veren düzenin temeli kültürdür. Değişen zamana bağlı olarak bu temel, ideolojilerce de oluşturulmaya başlanmıştır. Edebiyat faaliyetleri ideolojik temelin yayılmasında, yerleşmesinde ve taşınmasında kullanılan en verimli araçlar olarak değerlendirilmektedir. Rusya’da 1917 yılında gerçekleşen Sovyet devrimi kendi ideolojisi merkezinde yeni bir toplumsal düzeni ve insan tipini hedefler. O tarihte Rusların sömürüsü altındaki Kazak toplumu da bundan etkilenir. Sovyet ideolojisi, Kazak toplum hayatında kabul görmek için bu toplumunun edebiyat faaliyetlerini dilediğince biçimlemek ister. Ruslar; Kazak edebiyatını zor kullanarak, gerçekleri tersyüz ederek kullanmak ister. Kazak aydınlarından biri olan Cüsipbek Aymavıtulı, ideolojik biçimlendirme hareketinin neler yapabileceğinin somut örneklerinden biridir. İdeolojik nedenlerle haksız yer suçlanıp öldürülen ilk Kazak aydınlarından biri olan Aymavıtulı, anlatı türünde pek çok eser kaleme alır. Romanları da bulunan yazar, kaleme aldığı Hayalet (Eles) başlıklı hikâyesinde döneminin edebiyat anlayışına yönelik arayış ve sorgulama çabası içerisine girer. Aymavıtulı, ideolojik temelli edebiyat faaliyetlerine yönelik arayış ve sorgulamalarında şuurlu biçimde muhayyel bir karakter kullanır. Sovyet devriminin ortaya çıkardığı yeni edebî ortam kadar, bu ortamın aydın insan tipinin de sorgulandığı eser; gelecekte oldukça etkili olacak sosyalist realizm akımını öngören ironik bir öngörü olarak da değerlendirilebilir. Anlatıcının arayış, hayalî karakterin ise sorgulama fiilinin öznesi konumunda olduğu eser; edebî ortamlarda yapılanları, yapılmayanları ve yapılması beklenilenleri irdeler.
Keywords : Sovyet Kazak edebiyatı, Sovyet ideolojisi, Cüsipbek Aymavıtulı, hikâye, Eles hikâyesi