XVIII. Yüzyılda Elbistan`da Mehdilik İddiasında Bir Eşkıya Kalenderoğlu Ali

Authors : Ümmet Soydemir

Pages : 1740-1750

Doi:10.33437/ksusbd.1530785

View : 94 | Download : 131

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hemen her dinde dünyayı zulümden arındıracak bir kurtarıcı inancı mevcuttur. İslam kültüründe kıyametten önce gelmesi beklenen kurtarıcı Mehdi olarak adlandırılmıştır. Beklenen mehdi fikri sünnî İslam geleneğinde de görülmekle birlikte esas olarak Şia akaidinin temel taşlarından biridir. İslam toplumlarında özellikle zulüm ve haksızlıkların yoğunlaştığı dönemlerde bazı karizmatik kişiler, beklenen kurtarıcı oldukları iddiasıyla ortaya çıkıp kitlesel hareketlere liderlik etmişlerdir. Anadolu’da mehdi tasavvurlu ilk hareket Baba İlyas-ı Horasanî’nin 1240’ta Türkiye Selçuklu Devleti’ne karşı başlattığı büyük bir isyan hareketidir. Adıyaman, Malatya, Elbistan çevresinde yaşayan konar-göçer Türkmen aşiretlerinin çoğu, Baba İlyas’ın halifelerinden Baba İshak’ın önderliğinde bu bölgeden isyana katılmışlardır. Osmanlı Devleti zamanında ise özellikle iktisadi ve idari sorunların baş gösterdiği XVI. yüzyılın ilk çeyreğinde Anadolu’nun farklı yörelerindeki bazı Türkmen aşiretleri kendilerini mehdi olarak ilan eden Şah Kulu Baba Tekeli, Şeyh Celal, Kalender Çelebi gibi karizmatik liderler etrafında toplanarak ayaklanmışlardır. Bu çalışma ile Malatya ve çevresini yurt tutan konar-göçer Alhaslı aşiretinden Kalenderoğlu Ali’nin nübüvvet iddiası ile Anadolu’da XVI. yüzyılda meydana gelen isyan hareketleri arasındaki benzerliklerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Divan-ı Humayun’dan bölgeye gönderilen emirlerde geçen ifadeler üzerine inşa edilen araştırmamızda, aynı dönemde peygamberlik iddiasında bulunan iki isme karşı daha hoşgörülü bir yol izleyen Osmanlı Devleti’nin Kalenderoğlu Ali’yi fikirleri yayılmadan kısa sürede ortadan kaldırdığı tespit edilmiştir.
Keywords : Mehdi, Kalenderoğlu Ali, Eşkıya, Alhaslı, Elbistan.