Maden Haklarının Hukuki Rejimi ve Maden Sahaları İçin Kamulaştırma

Authors : Selahattin Erdoğan

Pages : 1-24

Doi:10.58658/kaypod.1326988

View : 176 | Download : 126

Publication Date : 2024-03-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Madencilik insanlık tarihi kadar eskidir. Modern devletlerin kurulması ve madencilik faaliyetlerinin gelişmesi ile birlikte madencilikte yasal altyapılar oluşmaya başlamıştır. Ülkeden ülkeye farklılık gösteren yasal düzenlemeler, zamana ve ihtiyaca göre değişiklik göstermektedir. Maden kaynaklarının mülk sahibine veya devlete ait olup olmadığı madenlerin hukuki rejimini oluşturmaktadır. Bu makalede, maden hukukunda önemli bir yer tutan madenlerin hukuki rejimi, Türkiye’de ve bazı ülkelerde karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Ayrıca Türkiye’de maden sahaları ile çakışan özel mülkiyete tabii alanlarda madencilik faaliyetleri için kamulaştırma işlemleri bu makalenin konusu içinde yer almaktadır. Kanada, Avustralya, ABD, Güney Afrika ve Türkiye gibi ülkelerde XX’nci yüzyılın başlarına kadar madenler üzerinde bulunduğu arzın mülkiyetine tabi idi. XX’nci yüzyılın başından itibaren maden kaynakları hakkı, mülk sahibinin tekelinden çıkarılarak devlete geçmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 168’inci maddesine göre “Tabii servetler ve kaynaklar devletin hüküm ve tasarrufu altındadır…”. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 168’inci, mülkiyet hakkını düzenleyen 35’inci ve kamulaştırmayı düzenleyen 46’ncı maddeleri Türkiye’de madenciliğe ait hukuki düzenlemelerin ve kamulaştırma işlemlerinin esasını oluşturmaktadır. Türkiye’de madenin bulunduğu arazi özel mülkiyete tabii ise burada madencilik faaliyetinde bulunabilmek için mülk sahibinden izin alınması gerekmektedir. Mülk sahibinden izin alınamaması durumunda özel mülkiyet alanı için kamu yararı kararı alınarak kamulaştırma yapılabilmektedir. Kamulaştırma işlemlerinde, kamu makamlarınca mülkiyet hakkına yapılan müdahaleyle gerçekleştirilmek istenen amaç ile bu amacı gerçekleştirmek için kullanılan araçlar arasında makul bir ölçülülük ilişkisi olmalıdır. Kamulaştırma işlemi ile taşınmaz sahibi aleyhine bozulan denge arazinin rayiç bedelinin ödenmesi ile her zaman giderilmiş değildir. Kamulaştırma işlemi ile taşınmaz sahibi aleyhine bozulan dengenin tekrar sağlanması sosyal ve hukuk devleti ilkelerinin bir gereğidir. Bu nedenle madencilik yapılan alandaki özel mülkiyetin kamulaştırılması işlemlerinde mülk sahibinin mağduriyetinin azaltılması ve yerel halkın durumunun iyileştirilmesi için ilave düzenleme yapılmalıdır. Anahtar Kelimeler: Maden, Maden Hukuku, Madenlerin Hukuki Rejimi, Mülkiyet, Kamulaştırma.
Keywords : maden, maden hukuku, madenlerin hukuki rejimi, mülkiyet, kamulaştırma