Belek Özel Çevre Koruma Bölgesi Su Kalitesinin Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler ile Değerlendirilmesi

Authors : Ömer Faruk Özcan, Prof Dr Beril Akın

Pages : 719-741

Doi:10.31466/kfbd.1433923

View : 62 | Download : 57

Publication Date : 2024-06-18

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, ülkemizde deniz kaplumbağalarının yuvalama alanı olarak koruma altında olan Belek Özel Çevre Koruma Bölgesindeki yüzey sularının uzun yıllar periyodundaki kalite değişimlerinin değerlendirilmesinde istatistiksel metotların kullanımı hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında 2005-2020 yılları arasında (15 yıl) koruma alanı içinde yer alan yüzeysel su kaynaklarına ait su kalitesi analiz sonuçları değerlendirilmeye alınmıştır. Yüzeysel su kalitesinin sınıflandırılmasında ülkemizde yürürlükte olan Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği standart değerleri çerçevesinde fiziko-kimyasal ve biyolojik parametre verileri analiz edilmiş ve su kalite sınıfları belirlenmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde çok değişkenli istatistiki yöntemlerden Kümeleme Analizi metodolojisi kullanılmıştır. Kümeleme analizi sonucunda istatistiksel manada anlamlı üç küme tespit edilmiştir. Yerüstü Su Kalitesine göre yapılan kalite sınıflandırması ve Hiyerarşik Kümeleme Analizi benzerlik göstermiştir. Oluşan kümeler neticesinde genel su kalitesi durumunun; Acısu Deresi’nin II. Sınıf (İyi Kalite), Köprüçay Deresi’nin I. Sınıf (Çok İyi Kalite), Sarısu Deresi’nin I. Sınıf (Çok İyi Kalite), Kömürcüler Deresi’nin II. Sınıf (İyi Kalite) ve Ilıca Deresi’nin III. Sınıf (Orta Kalite) olduğu çalışmalar sonunda görülmüştür. İstatistiki değerlendirmede kullanılan Temel Bileşenler Analizine göre dört faktör belirlenmiş, toplam varyansın % 91,04’ünü açıklamıştır. Sadece birinci faktör toplam varyansın % 59’unu açıklamaktadır. Özdeğeri en fazla olan değişkenlerin; Toplam Koliform, Toplam Kjehldal Azotu, Fekal Koliform, Toplam Azot, Toplam Fosfor olduğu temel bileşenler analiz sonuçlarına göre açıklanmıştır. Genel manada kirleticilerin turizm tesisleri, evsel kaynaklı kirleticiler ve yoğun tarımsal faaliyetlerden kaynaklandığı öngörülmektedir. Çalışma sonucunda istatistiksel olarak belirlenen faktör parametrelerin sahadaki su kalitesi izleme çalışmalarında öncelikli olarak kullanılabilecek parametreler olduğu belirlenmiştir.
Keywords : Su Kalitesi, Korunan Alan, Özel Çevre Koruma Bölgesi, Kümeleme Analizi, Temel Bileşenler Analizi