+DXr git- ~ tuttur- YAPILARI ÜZERİNE

Authors : Talip DOĞAN

Pages : 141-154

Doi:10.18220/kid.422618

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2018-05-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Sınırlar arasılık, fiildeki hareketin başlangıç ve bitiş sınırları arasındaki bir noktasına, süreğine yönelen görünüş türüdür. Sınırlar arasılık görünüşü, bakış noktası bakımından, gerçekleşen fiilin ortasında olmasından dolayı genellikle eş zamanlı haber bildirimleri için karakteristiktir. Türkiye Türkçesinde sınırlar arasılığın işaretleyicilerinden biri de  +DXr git- ~ tuttur-   yapılarıdır.  +DXr git- ~ tuttur-   yapıları,  +DXr  bildirme ekiyle yüklemleştirilen unsurlardaki yargının istikrarlı bir şekilde sürdüğünü anlatmak için işletilmektedir. Söz konusu yapıda yüklemleştirilmiş olan unsur,  bir  sözcüğüyle teşkil edilmiş sıfat tamlamasıdır. Bu sıfat tamlaması cümlede eğer özne konumunda ise  git-  fiili, nesne konumunda ise  tuttur-  fiili kullanılmaktadır. +DXr git- ~ tuttur-   yapıları, odaklılık içeren bir sınırlar arasılık görünüşü sunmak-tadır. Bundan dolayı söz konusu yapılarla hâlihazırda geçerli olan ve süren olaylar anlatılmaktadır. Bu yapılar, genelgeçer ya da her zaman gerçekleşen olayların ifad-esinde kullanılmamaktadır.  +DXr git- ~ tuttur-   yapıları ayrıca ‘hayıflanma’, ‘kaygı’ gibi kiplik anlamları bildirmektedir.  +DXr git-  yapısında  -(X)yor  ekinin , +DXr tuttur-  yapısında ise - DX  ve - mXş  eklerinin kullanılması karakteristiktir. Bu uyum, g it - ve  tuttur - fiillerinin kılınış ve sözlüksel özelliklerine göre oluşmuştur.  +DXr git- ~ tuttur-  yapıları, odaklılık taşıyan sınırlar arasılık sundukları için, tasarlama kipleri ve  -(X/A)r,  -(y)AcAK  ekleriyle kullanılmamaktadır.
Keywords : Türkiye Türkçesi, görünüş, sınırlar arasılık, DXr eki