BALTACI MEHMED PAŞA’DAN LEH MEMLEKETİNE MEKTUP: 1711 PRUT ANTLAŞMASININ OSMANLI, RUS, İSVEÇ VE LEH İLİŞKİLERİNE YANSIMALARI HAKKINDA BİR BELGE

Authors : Dilek Seniha Cenez Ülker

Pages : 127-148

Doi:10.18220/kid.1680151

View : 106 | Download : 89

Publication Date : 2025-04-20

Article Type : Research Paper

Abstract :XVII. yüzyıl sonunda imzalanan 1699 Karlofça Antlaşması’nın ardından Osmanlı Devleti için önemli bir kazanç olan Prut Antlaşması bu özelliği sebebiyle dikkat çeken diplomatik bir hadisedir. Prut Savaşı neticesinde Osmanlı Devleti ile sulh yapmak zorunda kalan I. Petro, Prut Antlaşması ile Osmanlıların Karadeniz’deki hakimiyeti açısından önemli bir mevki olan Azak Kalesi’ni Osmanlı Devleti’ne geri vermek zorunda kalmıştı. Bunun haricinde antlaşmada Lehistan’ı da ilgilendiren meseleler ele alınmıştı. Buna göre Lehistan’a tacizlerde bulunulmayacağı gibi Kırım ve Leh kralına tabi olan Kazaklara da müdahalede bulunulmaması akd olunmuştu. 1709 yılında İsveç ile Rusya arasındaki Poltova’da aldığı büyük hezimetten sonra Kazak Hatmanı Mazepa ile beraber Osmanlı Devleti’ne sığınan ve yaklaşık 5 yıl gibi uzun bir süre Osmanlı Devleti’nde kalması hasebiyle “Demirbaş” olarak tesmiye edilen İsveç kralı XII. Karl’ın ülkesine geri dönmesi hususu da Prut Antlaşması’nın maddelerinden biri olmuştu. İsveç Kralı buna göre Lehistan üzerinden ülkesine gideceğinden, dolaylı olarak Lehistan’ın da sorumluluğu bulunmaktaydı. Osmanlı lehine maddeler ihtiva eden Prut Antlaşması hükümlerinin Rus çarı I. Petro tarafından uygulanmaması Osmanlı-Rus ilişkilerinin seyrini değiştirdiği gibi Baltacı Mehmed Paşa’nın azline giden süreci de hızlandırmıştı. Bu çalışmanın konusunu orijinal nüshası Avusturya Ulusal Kütüphanesi El yazmaları ve Eski Baskılar Koleksiyonu’nda bulunan (Österreichische Nationalbibliothek, Sammlung von Handschriften und alten Drucken) Sadrazam Baltacı Mehmed Paşa’nın Lehistan’daki voyvoda ve beylere göndermiş olduğu mektup teşkil etmektedir. Prut Savaşı’nın ardından Rusya ile imzalanan antlaşmanın konu edildiği ve Osmanlı Devleti ile olan münasebetleri gereği Lehistan’ın yapmakla mükellef olduğu hususları içeren mektup değerlendirilecektir. Bu mektup çerçevesinde Osmanlı, Rusya, İsveç ve Lehistan ilişkilerinin giriftliği ve bu girift ilişkiler neticesinde şekillenen Prut Antlaşması’nın Baltacı Mehmed Paşa’nın siyasi kariyerine nasıl tesir ettiğine temas edilecektir.
Keywords : Prut Antlaşması, III. Ahmed, Baltacı Mehmed Paşa, I. Petro, XII. Karl, Lehistan, Rusya, İsveç