Âşıkların Dilinden Kuşlar: Kuş Destanları (Karşılaştırmalı Bir İnceleme)

Authors : Betül GÖRKEM

Pages : 214-237

Doi:10.38155/ksbd.1076418

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2022-03-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk sözlü şiir geleneğinin içerisinde yer alan âşık edebiyatının kökü İslamiyet öncesi sözlü kültür geleneğimize dayanmaktadır. Âşık tarzı şiir söyleme geleneğinde âşıkların irticalen şiir söylemesi, atışma yapabilmesi gibi hususlar âşığın söz söylemedeki kabiliyetini göstermesi açısından öne çıkmaktadır. Âşıkların çeşitli meclislerde özellikle âşık fasıllarında kendi yeteneklerini göstermeleri ve kendilerini kanıtlamaları gerekmektedir. Bu meclislerin bir parçası da âşıkların destan söyledikleri bölümdür. Âşıklar bu bölümde çeşitli konularda destanlar söylemişlerdir. Çobanoğlu, âşık tarzı destanların konularına göre tasnifini yapmış, bunlardan bu çalışmada incelenecek olan kuşlar hakkında söylenmiş/yazılmış destanlar bu tasnifin “Doğal Güzelliklerle İlgili Destanlar” başlığının altında yer alan “Hayvanlarla İlgili Destanlar” içinde yer almaktadır. Çalışmada geçmişten günümüze söylenmiş/yazılmış “Kuşlar Destanı” metinleri bir araya getirilmiştir. Burada, öncelikle bu metinler şekil ve muhteva hususiyetleri yönlerinden tanıtılmıştır. Ardından destan metinleri karşılaştırmalı olarak değerlendirilmek suretiyle âşıkların kuş destanlarını nasıl ve neden söyledikleri, bu metinlerin gelenek içinde nerede yer aldığı, âşığın kendi üslubunu gösterme ve kendi sanat gücünü kanıtlamada söylenen destanların rolü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada, daha önce Şükrü Elçin tarafından yayımlanmış olan Hengâmî’nin destanının bir eş metni bulunmuştur. Bu destan da çalışmanın sonunda metin tenkitli olarak yer almaktadır.
Keywords : Sözlü kültür, Türk Sözlü Edebiyatı, Âşık tarzı destan geleneği, kuş destanları, kültürümüzde kuşlar