Modernleşme Bağlamında Osmanlı’dan Günümüze Türk Milliyetçiliğinin Gelişim ve Dönüşümü

Authors : Enes Demir

Pages : 96-143

Doi:10.56448/ataddergi.1272470

View : 107 | Download : 177

Publication Date : 2023-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Milliyetçilik, Fransız Devrimi (1789) sonrasında başlamış, kısa sürede birçok devleti ve ulusu etkisi altına alarak geniş coğrafyalara yayılmasıyla uluslararası ölçekte son 200 yıla damgasını vuran en büyük siyasi akımlardan biri olmuştur. Osmanlı Devleti’nde de 19. yüzyılın son çeyreği itibarıyla etkiler uyandıran bu akım, zaman içerisinde önemli bir gelişim kaydederek başat konuma ulaşmıştır. Bu yönüyle Türk milliyetçiliği, Osmanlı Devleti’nin son dönemi ile Millî Mücadele sürecinde politik anlayışa yön veren en belirgin ideoloji olmuştur. Elbette, devletin bekası bağlamında gündeme gelen ve zaman içerisinde başat bir akım olan milliyetçilik, aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin Batıyı örnek alarak modernleşme çabalarıyla aynı eksende görülmüştür. Öte yandan milliyetçilik, içerdiği geniş mana hüviyetiyle geçmişten günümüze değişen ve güncellenen bir niteliği haiz olmasıyla dikkat çekmektedir. Nitekim Millî Mücadele ve Cumhuriyetin kuruluş sürecinde millî beka çerçevesinde etkinliğini sürdüren Türk milliyetçiliği, Cumhuriyetin ilan edilmesiyle yeni yönetim tarzının ana prensiplerinden biri olarak daha seküler bir anlayışa evrilmiştir. Bu dönemde Mustafa Kemal Atatürk’ün tanımladığı Türklük ve Türk milliyetçiliği kavramları, yeni ulus-devlet oluşturma sürecinin temel dayanakları arasında yer almıştır. Cumhuriyetin ilerleyen yıllarında ise yine ortaya çıkan iç ve dış siyasi gelişmeler çerçevesinde milliyetçiliğin anlamsal içeriğinde bazı değişiklikler meydana gelmiştir. Şüphesiz bu değişim-dönüşümler de modern çağın gelişmelerinden bağımsız olmamıştır. Zikredilen hususiyetlerden hareketle bu makalede; Türk milliyetçiliğinin Osmanlı Devleti’ndeki ve erken Cumhuriyet devrindeki vaziyeti, dönemin modernleşme çabaları kapsamında ele alınmış; Atatürk’ün bu konudaki belirleyici etkisinden başlayarak günümüze kadar olan süreçte milliyetçilik anlayışının teori ve uygulamadaki gelişim ve dönüşümü ortaya koyduğu neticeler bağlamında incelenmiştir. Nitel araştırma ve analiz yöntemiyle hazırlanan çalışmada döneme ilişkin literatürden istifade edilmiştir.
Keywords : Milliyetçilik Ulusçuluk, Osmanlı Devleti, Türk Milliyetçiliği, Modernleşme, Atatürk, Cumhuriyet Devri, Türk Milleti Ulusu