GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN MENÂKIB-I HÜNERVARÂN ADLI ESERİNDE OSMANLI’DA YAŞAMIŞ AZERBAYCANLI HATTAT, NAKKAŞ VE MÜCELLİTLER

Authors : Bilal DEDEYEV

Pages : 129-148

View : 18 | Download : 11

Publication Date : 2021-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Matbaanın alınmasından (1727) önce Osmanlı Devleti’nde kitabı yazmak için hattatlar, süslemek için nakkaşlar ve son olarak bunları kitap hâline getirmek için mücellitlere ihtiyaç vardı. Bu nedenle Akkoyunlu ve Safevi devletlerinin kuruluş ve gelişmesinde önemli payı olan Azerbaycan ve İran bölgesinden uğraştığı sanatta kendisini ispat etmiş birçok hattat, nakkaş ve mücellit planlı bir şekilde Osmanlı Devleti’ne getirilerek uygun müesseselere yerleştirilmiştir. Bunlar hakkında muhtelif Osmanlı kaynaklarında bilgi bulmak mümkündür. Bunlardan biri de Gelibolulu Mustafa Âlî’nin 1587’de Bağdat Hazinesi Defterdarı iken kaleme aldığı, hattat, nakkaş ve mücellitlerden bahseden Menâkıb-ı Hünervarân adlı eseridir. Kendisi de hattat olduğu için sanatı ve özellikle de dönemin sanatkârlarını iyi tanıyan Mustafa Âlî, bu eserinde çok sayıda Osmanlı Devleti’ne Azerbaycan sahasından gelerek yerleşmiş sanat erbabından övgülerle bahsetmektedir. Bunların arasında on bir hattat, altı nakkaş ve bir mücellit olduğu, bunların Osmanlı Devleti’nin değişik yerlerinde faaliyet gösterdikleri tespit edilmiştir. Osmanlı saraylarında hizmete alınan bu Azerbaycanlı sanatkârların katkısı sonucu Osmanlı kültür hayatında büyük ölçüde gelişme olmuş, böylece Azerbaycan’dan gelen hattalar zamanla Şeyh Hamdullah (ö. 1520) ekolünden başka Osmanlı Devleti’nde âdeta ayrı bir mektep tesis etmişlerdir. Nakkaşlar, XVI. yüzyıl Osmanlı minyatür sanatının gelişmesinde büyük rol oynamış, mücellitler ise güzel hatla süslü nakışları kitapla bütünleştirerek Şehnamecilik müessesesinin tesisini de hızlandırmıştır.
Keywords : Mustafa Âlî, Azerbaycan Sanatkârları, Mücellit, Hattat, Nakkaş